يك برنامه سبز در بهار طبيعت
دكتر حسين خنيفر - نشریه پرسمان
اين مقاله به فصل بهار و زندگى سبز آدمى مىپردازد . سپس از عادتها و 6 نياز مزرعه ذهن سخن مىگويد و هفت عامل موفقيت را يادآور مىشود .
حيات درباره طبيعت در يك دورهساليانه از مشهورترين تغييراتى است كه در زندگى افراد مىتوان مشاهده كرد . ماانسانها يك دوره گردشى داريم و به قول يكى از محققان شايد مدل ساختارى ما در حكمتخداوندى تابعى از نظم طبيعتباشد . همان گونه كه زمين حركت چرخشى دارد، ما نيز در شبانه روز طى مسير مىكنيم و چنان كه زمين حركت گردشى دارد، ما نيز چرخش ساليانه داريم; البته چرخش انسانها با جمادات، نباتات، حيوانات و كليه آفريدهها
متفاوت است; چون انسان خلاقترين و فكورترين موجود و خليفه خداوند در زمين است و همواره بايد به سمت ارتقا و بهره ورى از عمر گام بردارد .
فرصتساليانه
آهنگ اين دوران در آفرينش فرصتساليانه (1) خوانده مىشود . و آدميان مىتوانند با آغازى خوب و آگاهانه آيندهاى روشن بسازند . البته «آينده، تنها براى كسانى شفاف و روشن است كه آغازهاى خوب و سرآغازهاى مطلوب و تداوم منظم و شناخت كافى از شرايط زمان و مكان داشته باشند .»
كه در آغاز سال 1382 هستيم، نگاه ما بايد «امروز» باشد; براى ويژگىهاى فردا و فرداها برنامه ريزى كنيم و به ورطه برنامه روزى نيفتيم . افراد موفق معمولا براى يافتن ويژگىها و شرايط فردا از اطلاعات كافى، مرتبط و داراى معيارهاى مشخص بهره مىبرند . براى برنامه ريزى درست در آغاز سال، تعيين چند مساله اهميت دارد:
1 . كارهاى بلند مدت، ميان مدت و كوتاه مدت يعنى امسال مىخواهم به چه چيزهايى دستيابم كه حدود 8- 10 ماه يا بيشتر وقت مىبرد; كدام اهدافم در زمانى كمتر حاصل مىشود و كدام كوتاه مدت است .
2 . معاشرتها، ارتباطات و زمينههاى شغلى، حرفهاى و تحصيلى .
عادتهاى ما
متاسفانه ما غالبا از فكر كردن به آينده واهمه داريم و حتى گاه آن را غير ضرورى مىدانيم . درست است كه ما در قضا و قدر الهى به سر مىبريم; ولى اختيارات و فرصتها و خلاقيت هايى كه در درون ما به وديعه نهاده شده به ما قدرت مىدهد كه هر روز درتحولباشيم . حضرت اميرالمؤمنين (ع) مىفرمايد: «هر كس (حتى ااگر) دو روزش مساوى باشد، در زيان است .» (2)
عادت به عادت نكردن به انديشيدن سبب مىشود گاه روزها بگذرد و در يك مسير خطى حركت كنيم و چه بسا به اين نوع حركت عادت كنيم و به تدريج زندگى ما از روح و معنا تهى شود . ويكتور فرانكل مىگويد: «انسانها بايد در جست و جوى معنا در زندگى باشند; زيرا بسيارى از ما به ورطه عادت افتادهايم و معنا را ازدست دادهايم .» (3)
يكى از برنامههاى مهمى كه آدمى را به سعادت مىرساند و افقهايى روشن پيش پايش مىنهد، معاشرتها است . اسحاق نيوتن مىنويسد: اگر دوردستها را ديدهام و مسيرهايى را در دانش درنورديدهام، به خاطر اين است كه بر شانه غولها ايستادهام .
از او پرسيدند شانه غولها چيست؟ پاسخ داد: «با بزرگان و فرهيختگان و انديشه وران و صاحب نظران محشور بودم .»
انسان وقتى با انديشهها و توانمندىها همنشين مىشود، استعدادهاى بالقوهاش به حركت در مىآيد; چون ذهن مانند عضله مستعد با ورزش قوىتر مىشود . بهترين تصميم اين است كه در آغاز سال درباره دوستان و معاشران مطالعه و بررسى كنيم و بهترينشان را برگزينيم . بنابراين، فراموش نكنيم كه:
1 . كسانى كه درباره شغل و علايق شان كتابهاى خوب مىخوانند، ذهن خود را باز نگه مىدارند .
2 . كسانى كه با افراد فرهيخته و توانمند نشست و برخاست مىكنند، ذهن خود را به سمتخلاقيت و نوآورى و ايدهگيرى و سطوح بالاى انديشه سوق مىدهند .
3 . معاشرت با انسانهاى كوته نظر و غير خلاق فكر را محدود مىسازد و نوعى همرنگى ايجاد مىكند .
مزرعه ذهن
ذهن آدمى چون زمين كشاورزى است . تا وقتى بذرهاى ايدههاى خوب را در ذهن خود نكاريد، نمىتوانيد به ايدههاى خوب برسيد . البته ذهن آدمى بسيار برتر از زمين كشاورزى است . تفاوت ما با طبيعت اين است كه ما داراى جرقه ذهنى يا توفان مغزى (4) هستيم .
و اين معجزه ذهن است كه ناگهان اين امر در آن جرقه مىزند و بارور مىشود . براى تقويت اين تحول و تغيير ذهنى نوع مطالعه، نوع معاشرتها، اهداف و آغازها چهار راه موفقيتبه شمار مىآيند .
اين چهار عامل در حقيقتسادهترين راه برداشت محصول از زمين شما است .
نيازهاى مزرعه ذهن
مزرعه ذهن ما به موارد زير بسيار نيازمند است:
1 . كشت: كار زياد و ساعات كافى و انتخابها
2 . كود: مطالعه كافى
اصطلاحا امروزه آن را سوختگيرى علمى مىخوانند; يعنى افراد در طول حيات خود، به ويژه در دوران تحصيل و مهمتر از آن در دوران دانشجويى، بايد از مطالعات دقيق همراه با يادداشت و يادگيرى برخوردار باشند .
3 . مواد ضد آفت: نظم و انضباط مشخص و برنامه متعهدانه .
4 . آبيارى: تعهد به هدف و به مراحل انجام فعاليتها .
5 . بذر: انديشه خوب و ايدههاى جديد .
6 . باران: بخت و اقبال و نيايش و معنويت و هنر .
شما مالك اين زمين هستيد و اكنون زمان شروع است . آينده در انتظار شما است . بايد تصميم بگيريد مىخواهيد چه بذرى در آن بكاريد كه از سال گذشته پربارتر، ارزشمندتر و پر محصولتر باشد . بايد تصميم بگيريد چگونه از آنچه در مزرعه تان مىرويد مراقبت كنيد . فردا هميشه روز ديگرى است و با آنچه در اين مزرعه مىرويد ساخته مىشود .
تجارب نامرئى
در آغاز سال بگذاريد ذهن ناهشيار شما در تمام اوقات شبانه روز به اين مساله فكر كند، با اشخاص مختلف ملاقات كنيد، با آنها حرف بزنيد . در اين صورت، گرماى ذهنتان را حفظ و افكار خفته در ذهنتان را بيدار مىسازيد . عقل سليم را درخود تقويت كنيد و از آن ا ستفاده ببريد; زيرا بهترين دوستشما در زندگى است .
ما در پيرامون خود با مجموعهاى از تجارب نامرئى ارتباط داريم كه بايد آنها را بشناسيم . اين تجارب همان افرادند كه دائرة المعارفهاى متحرك به شمار مىآيند . بسيارى از افراد دريايى از تجاربند; ولى خاموش به سر مىبرند . بهترين آنها موفقترين آنهايند و جالب اين كه بسيارى از آنها فكر مىكنند معمولى اند و باديگران تفاوتى ندارند و تا نخواهيم تجاربشان را به ما منتقل نمىكنند .
هفت C
براى موفقيت و بهره ورى بهينه از زمان، خصوصا در آغاز يك تحول و مهمتر از همه در شروع سال جديد، توجه به هفت عامل اساسى يا هفت C ضرورت دارد:
1 . اعتماد و ايمان، (confidence and trast)
بهره ورى و كيفيت در طول زمان تنها در صورتى بهبود مىيابد كه انسان با ايمان و اعتماد به هدف گام بردارد . اگر اين اعتماد نباشد، اهداف لرزان و مسيرها مبهم و راه تاريك و مهآلود مىگردد و حتى در درون آدمى مقاومت منفى به وجود مىآيد . ارشميدس، رياضىدان نامى يونان، مىگويد: «اهرمى از اعتماد و ايمان به من دهيد تا بدون محاسبات رياضى زمين را جابه جا كنم . » (5)
2 . همكارى و تعهد، (cooperation and commintment)
وقتى انسان با اعتماد به مسير و برنامه و هدف گام بر مىدارد، موانع را درهم مىشكند . آدمى مجموعهاى از قواى مختلف درونى است . براى موفقيتبايد تمام قواى او با هم همكارى كنند و تعهد در وى شعله ور شود .
3 . ارتباطات، (communication)
امروزه مانع اصلى موفقيتبرنامهها در اغلب موارد، عدم ارتباطات مؤثر با افراد و محيطهاى جهت دهنده است . فرد بايد بداند باچه مراكزى، چه افرادى و چه محيط هايى ارتباط برقرار كند تا موفقيتخود را رقم بزند . اطلاعات پيش شرط ارتباطات صحيح است .
4 . همبستگى، (coherence)
بهبود برنامه و تحصول بهره ورى بايد بر مبناى همبستگى تمام وجود فرد با آرمانها و برنامهها باشد . اين نكته در هر دو مرحله برنامهريزى و اجرا مهم است .
5 . استمرار، (continiuty)
افرادى موفق به شمار مىآيند كه افزون بر داشتن برنامه پيوسته به آن مقيد باشند . بنابراين، پىگيرى اهداف در برنامه ريزى و اجرا هرگز نبايد فراموش شود .
6 . خلاقيت، (Creativity)
به رغم همه تلاشها، بدون خلاقيت و نوآموزى بهره ورى بهبود نمىيابد . البته خلاقيت تنها به مرحله اجرا اختصاص ندارد و در مرحله برنامه ريزى نيز بسيار كارساز و راهگشا است .
7 . آموزش مستمر، (continuous training)
برقرار ساختن فرايند مستمر آموزش در زندگى از عوامل مهم موفقيتبه شمار مىآيد . برنامههاى آموزشى فراوانى به صورت رسمى و غير رسمى و آزاد در اطراف ما وجود دارد و تجارب بسيار مىتوان از آنها كسب كرد . امروزه بحث آموزش مادام العمر مطرح است . انسان بايد همواره در حال آموختن و يادگيرى بهينه باشد .
امروزه ثابتشده استحتى 90درصد مقيد شدن به اصول فوق، خود را از حالت «زنده مانى» به عرصه «زندگانى» مىآورد . نبايد فراموش كنيم كه چنان كه ارنست ريوز (6) مىگويد: در زندگى ما «هر روز يك روز جديدى استبا امكانات جديدتر و فرصتهاى نامحدود .» سخت كوشى امروز پيروزى فردا را رقم خواهد زد . ما كه عمدتا روزهاى متوالى براى ساختن آينده بهتر كار مىكنيم، نبايد اين مثلث طلايى را از ياد ببريم:
1 . براى به دست آوردن دانش و موفقيتبايد مطالعه كرد .
2 . براى خردمند شدن بايد مشاهده كرد .
3 . براى يادگيرى و موفقيت در امور بايد برنامه ريزى كرد; زيرا هيچ حد و مرزى در اين خصوص وجود ندارد .
آغاز نيك
يكى از رازهاى موفقيت انسان آغاز خوب است . چنان كه در هفت عامل موفقيت اشاره شد، مقدمه و كانون اين آغاز اعتماد و ايمان است . همواره بايد به خود بگوييم: «آنچه كه خداوند براى ديگران انجام داده، براى من نيز هم اكنون انجام خواهد داد و شايد بسيار بيش از آن را .» (7)
بايد با اعتماد و ايمان در راه پيروزى گام نهاد و دانست:
1 . جادهاى كه به كاميابى كشيده مىشود، امتداد يك شروع خوب است .
2 . انسان مجموعهاى از افكار خويش است . اگر بخواهيد مىتوانيد با اين مجموعه به همه اهداف مثبت دستيابيد .
3 . بهترين زمان براى يك آغاز نيك فرجام بهار طبيعت است . بياييم در بهارستان زندگى و طبيعت، حيات خود را با نگارستان برنامه ريزى جديد و قاطع و مستمر به بوستان موفقيت گره بزنيم .
4 . اگر انسان هدفى بزرگ در زندگى داشته باشد، دستان نامرئى خداوند به يارى اش مىشتابند .
5 . براى رسيدن به جاده كاميابى، برنامه ريزى ضرورت دارد; زيرا «با ايمان، اراده، برنامه و توكل و حركت و يك آغاز ارزشمند، مشعل دل پر از روغن اجابت مىگردد .»
پىنوشت:
1. Oporonity
2 . من ساوى يوماه فهو مغبون .
3 . انسان در جست و جوى معنا، ويكتور فرانكل .
4. Brinestorming
5 . چهار هزار و پانصد سخن، مجيد اصلانى پرويز .
6 . نشريه بهره ورى، شماره 79، سال 81 .
7 . درى مخفى به روى موفقيت، فلورانس اسكاول شاين، ترجمه شهلا (لمعى).