نگاهى كه فراتر از «ظاهر» باشد، عيبهاى «باطن» را هم مى‏بيند. چرا بايد هميشه به فكر درمان جسم بود و از آفات روان غفلت كرد؟ دل نيز كور مى‏شود، همچون ديده. دل نيز كدر و غبارآلود مى‏شود، مثل آينه غبار گرفته. دل هم بسته و قفل مى‏گردد، مانند در.
اينجاست كه اگر بسته‏دلان، سنگدلان، كوردلان و تيره‏دلان ندانند كه دچار چه آفت و گرفتار چه دردى شده‏اند، اين خود، بزرگ‏ترين درد و خطرناك‏ترين بيمارى است. چه مى‏توان كرد با دلى كه هيچ زاويه‏اى از آن، پذيراى نور حقيقت نيست؟
گاهى مى‏شود با اراده و تصميمى جدّى، با «آب توبه» صورت جان را جلا داد و «ديده دل» را شفّاف ساخت و زنگارهاى دل را زدود و قلب را نيز، آن‏گونه كه جامه‏هاى چرك را مى‏شوييم، شست و تميز ساخت و نگذاشت رسوبات هواى نفس و غبار غفلت بر آن بنشيند و سيماى فطرت را زير لايه‏هاى ضخيم بى‏خبرى بپوشاند. كسانى كه گرفتار «دل» مى‏شوند، بى‏اختيار در راههايى نامطلوب مى‏افتند.
چه شگفت‏انگيز است «دنيال دل»! اگر «اميرِ» آن نباشى «اسير»ش مى‏شوى و اگر «خدا» را مهمانش نسازى، «شيطان» آن را اشغال مى‏كند و در دلت به زاد و ولد و توليد مثل مى‏پردازد و آن‏گاه، «قلبِ» تو «پايگاه ابليس» و «مركز رشد هوس» مى‏شود.

جواد محدثی