شرايطي كه در تنبيه بايد رعايت شود
اساس تربيت، تشنه‌كردن كودك نسبت به رفتار درست است. اگر تربيت، توأم با عشق نباشد، بهترين پيام‌ها با مقاومت منفي و بي‌زاري كودك مواجه خواهد شد. آري، با توجه به اينكه آدمي همواره گرفتار غفلت است، در برخي موارد نادر مي‌توانيم، از تنبيه به عنوان عامل هشدار‌دهنده، استفاده كنيم.
البته از تنبيه بايد، بسيار اندك، ماهرانه و ظريفانه استفاده کرد و استفادة بي‌رويه از آن زيان‌هاي بسياري در پي دارد. به همين منظور، براي تنبيه شرايطي لازم است كه در ادامه به آن‌ها اشاره مي‌کنيم.
1.    به مراتب تنبيه توجه داشته باشيد
تنبيه بايد از مرحلة ضعيف آغاز شود و اگر مؤثر نيفتاد، مي‌توان از مرحلة بعد استفاده كرد؛ براي مثال، جايي كه با تنبيه غير‌بدني مشكل حل مي‌شود، استفاده از تنبيه بدني، هم خطرناك و هم لغو است و يا اگر با يك نگاه خشم‌آلود، كودك آگاه مي‌شود، نبايد از كنايه و پرخاش استفاده کرد. ما در بالا روش‌هاي مختلفي براي مقابله با بد‌رفتاري كودك بيان كرديم كه والدين مي‌توانند با توجه به شرايط كودك خود، روش مناسب را به كار گيرند.
متأسفانه نه شما، که برخي از والدين، بدون در نظر گرفتن اين شرايط، از ابتدا به سراغ شديدترين نوع تنبيه مي‌روند و از آن پي در پي استفاده مي‌كنند كه نتيجة كار آن‌ها كودكي عقده‌اي و لجوج خواهد بود.
2.    تنبيه را با شرايط سني کودک تطبيق دهيد
تنبيه بايد با توجه به سن کودک اعمال شود. در هر مقطع سني برخي رفتارهاي کودک طبيعي است که والدين بايد از کنار آن‌ها گذشته و با به کارگيري روش‌هاي درست، آن مرحله را پشت سر بگذارند، و تنبيه در اين موارد نه تنها سازنده نمي‌باشد بلکه نقشي خراب‌کننده نيز دارد.
كودكان يك تا سه ساله خوشحال از آزادي تازه به دست آمده، مي خواهند هر كاري را خودشان انجام دهند، و جان كلام آن‌ها اين است كه «خودم انجام مي دهم». بنابراین بايد به آن‌ها اجازه دهيم تا كاري را كه مي توانند، انجام دهند. دربارة این کودکان به جاي گفتن «نه»، «نمي تواني»، «دست نزن» و … مي توان از روش‌هاي پيشگيرانه‌ا‌ي همچون پرت‌کردن حواس، جايگزيني و امکان انتخاب دادن بهره گرفت.
در اين مرحله والدين بايد با درک درست از موقعيت کودک، ضمن تشويق او اجازه دهند تا خودش کارهايش را انجام داده و احساس استقلال در او شکل گيرد. اما اگر همواره با خواسته‌هاي او مخالفت شود و او خود را در فعاليت‌هايش ناموفق ببيند، احساس بي‌کفايتي و شرم خواهد کرد. اگر کودک اين مرحله را به درستي بگذراند در آينده فردي خوش‌بين همراه با حسن نيت و ارادة قوي خواهد شد. 
يکي از ويژگي‌هاي کودکان سه تا شش سال، کنجکاوي دربارة دنيايي است که در آن زندگي مي کنند. مخلوط‌كردن شكر با نمك، برای كودك چهار‌ساله‌اي كه مي خواهد بر دامنة اطلاعاتش بیفزاید هرگز كار عجيبي نيست. نقاشي‌كردن روي ديوارها براي یک كودك پنج ساله، اقدامي بي‌نظير براي تزيين اتاق به شمار مي آيد. باز‌كردن اشيا و لوازم براي اطلاع از چگونگي كار آن‌ها، يكي از فعاليت‌هاي مورد علاقة كودكان پيش‌دبستاني است. كار مورد علاقة بچه‌هاي اين سن و سال، كند و كاو است. اگر به اين کودکان بر چسب «خودخواه» و «بي‌ملاحظه» بزنيم، بعيد نيست که در آینده همين‌گونه شوند. کودکان در اين سن به بازي علاقة فراوان دارند. شيطنت و بازيگوشي كودكان را در اين سن نبايد دلیل بي‌ادبي آنان دانست و در صدد تنبيه آن‌ها بر آمد، بلكه تنها بايد کوشید اين رفتارها به آنان صدمه‌اي نزند و آن را هدايت كرد.  رسول‌خدا (ص) فرموده است: «بازيگوشي و شيطنت بچه در دوران كودكي، نشان‌دهندة فزوني عقل او در بزرگ‌سالی است».ادامه دارد….

مجید همتی-مشاور