در تحليل روان شناسي مي‌بينيم كه كار ارادي و اختياري بدون ميل (موتور حركت كارها) و آگاهي و شناخت (چراغ حركت) تحقق نمي‌پذيرد. اراده تبلور اميال همراه با شناخت است. در انسان كشش فطري، به امري وجود دارد و اين ميل در شرايط ويژه اي شكل مي گيرد و به تحقق اراده در نفس منتهي مي شود. پس اراده تبلور ميل فطري است.

 اميال فطري (غرايز، عواطف، انفعالات، احساسات) نيز گاهي با هم تعارض دارند و قابل جمع نيستند و عقل و نفس با هم درگير مي شوند، عقل دنبال آخرت و لذت هاي پايدار است، ولي نفس در پي لذت فوري و كم دردسر كه اينجا عقل بايد با گزينش خود نيكوتر و پايدارترين را انتخاب كند. آري در بينش ديني ما نيز اصل هر انتخاب لذت است اما لذتي كه زياد باشد، پايدار و كمال آور و در راستاي مطلوب نهايي و سعادت اخروي باشد. [1] برخي از مبادي اراده از سنخ علوم است و برخي از سنخ ساير كيفيات نفساني.

……………………………….

1 . معارف قرآن 3-1، استاد مصباح يزدي، ص 422-421. (اقتباس)