چگونه دلخوری‌ها و رنجش‌های زندگی خانوادگی را برطرف کنیم؟

یک اصل مهم را هیچ‌گاه از یاد نبرید؛ كساني از يكديگر مي‌رنجند كه از هم توقع داشته باشند، و کسانی از هم توقع دارند که یکدیگر را دوست داشته باشند؛ بنابراین، زن و شوهری که ازدواج آنها براساس مهر و محبت بنا شده، حق دارند که بیش از دیگران از هم توقع داشته باشند و در نتیجه بیش از دیگران از هم برنجند. رنجش امری کاملا طبیعی است، اما باید مراقب باشیم دلخوری‌های خود را از همسرمان پوشیده نگه نداریم؛ زیرا رنجش‌های کوچک و جزیی تدریجاً در روح و روانمان انباشته می‌شود و جرقه‌ای می‌تواند این انبار منتظر حادثه را شعله‌ور سازد. متأسفانه فرجام چنین وضعیتی به هیچ وجه خوشایند نیست.

ترموستات روان
هر سیستم حرارتی یک ترموستات دارد. ترموستات روان ما نیز تخلیة فشارهای درونی است. برای تخلیة فشارهای درونی، باید التهاب‌‌های انباشته‌ شدة خویش را خارج کنیم. با گفت و شنود می‌توانیم هر رنجش و دلگیری را از خود دور کنیم، به شرطی که با فنون آن و راه صحیح رفع دلخوری‌ها آشنایی کامل داشته باشیم.
افراد به هنگام گفت‌وگو، اطلاعات لازم را در اختیار یک‌دیگر قرار می‌دهند و از نظرات و عقاید هم‌دیگر آگاه می‌شوند که نتیجة آن، دست‌یابی به راه‌حل عقلانی و منطقی و نهایتاً برقراری تفاهم نسبی است. در زندگی زناشویی، دلخوری‌ها، رنجش‌ها، شکایت‌ها و مشاجره‌ها فراوان است و اگر چنین نباشد باید نگران بود، زیرا به یقین رابطة زوجین به سردی گراییده و نسبت به‌هم بی‌اعتنا شده‌اند و در حالی که از هم رنجش دارند به زندگی یکنواخت خود ادامه می‌دهند.

بیا مثل من شو!
اول ازدواج، همه کوتاه می‌آیند، اغماض می‌کنند، از یاد می‌برند، می‌بخشند و زود آشتی می‌کنند، اما پس از چندی هیچ یک کوتاه نمی‌آیند، اغماض نمی‌کنند، از یاد نمی‌برند و نمی‌بخشند. همه چیز از زیر ذره‌بین رد می‌شود، زود می‌رنجند و می‌رنجانند. بعد هم می‌گویند: چرا من برای آشتی پیش‌قدم شوم؟ متأسفانه این روند به مرحله‌ای می‌رسد که دو طرف نتیجه می‌گیرند، حرف‌زدن ثمره‌‌ای ندارد. یکی می‌گوید: چه فایده‌، وقتم را صرف حرف زدن با او بکنم! او اصلاً به حرفم گوش نمی‌دهد، تا حالا چندبار امتحان کرده باشم خوب است؟ دیگری می‌گوید: همسرم فقط به خواسته‌های خودش فکر می‌کند، خودخواه است و اصلاً فرصت حرف زدن به من نمی‌دهد.

ه این‌جا می‌کشد همسران دور گفت‌وگوی مستقیم را خط می‌کشند درحالی‌که زندگی مشترک هم‌چنان ادامه دارد. آنها ناگزیر برای شناخت طرف مقابل و خواسته‌های او به حدس و گمان متوسل می‌شوند. مشخص است که این شناخت نمی‌تواند درونی و عمیق باشد، رنجش‌ها هم مزید بر علت می‌شود و کار را به گوشه و کنایه می‌کشاند. به این ترتیب، روز به روز رابطه وخیم‌تر می‌شود. زنی که رنجیده، می‌کوشد حقانیتش را ثابت کند. او معتقد است که رفتاری غیر منصفانه و دور از عدالت با او شده است، و مرد رنجیده خاطر هم به تدریج زمام روان خویش را از دست می‌دهد. اگر آنها گامی برای رفع رنجش برندارند مدام بر میزان آن افزوده می‌شود و کار به قهر می‌کشد.
در تمامی مراحل فوق، هم‌صحبت شدن می‌توانست درهای آشتی را بگشاید. گاه خجالت باعث می‌شود برای رفع دلخوری قدم پیش نگذاریم و منتظر اقدام طرف مقابل می‌شویم. گاه از واقعیت فرار می‌کنیم و مشکل را رها می‌‌سازیم و می‌گوییم دیگر حوصله‌اش را ندارم. گاهی هم به طور حیرت‌آوری برای این‌که خودمان را تایید کنیم مایلیم همسرمان شبیه ما شود، درحالی‌که معلوم نیست مثل ما شدن درست باشد. به علاوه، از کجا معلوم همه چیز تغییر کند و شرایط زندگی‌مان بهتر شود.

ریزه‌کاری‌های یک گله‌گذاری
بهتر است به‌جای قهر با همسر با خودخواهی‌مان خداحافظی کنیم و بپذیریم رابطه‌ای معقول و مورد پسند است که بر حس احترام به عقیده و گفتار طرف مقابل استوار باشد. همسرمان را همان‌طور که هست بپذیریم و بدانیم برای این‌که او به خواستة منطقی‌مان توجه کند، لازم است ما نیز به خواسته‌اش احترام بگذاریم. باید به شیوة پسندیده‌ای با او حرف بزنیم. اگر با او صحبت نکنیم از کجا بداند چه خواسته‌ایی داریم؟ کسانی که معتقدند از این‌راه طرفی نبسته‌اند باید بدانند به شیوة گفت‌وگو و مذاکرة خانوادگی آشنایی کافی نداشته‌اند.
هر گفت‌وگویی آدابی دارد که اگر به همة نکته‌ها و ریزه‌کاری‌هایش توجه شود، پایانی خوش به‌همراه خواهد داشت، اما اگر با پیش‌بینی و سياست از قبل تعیین نشده شروع به شکوه و شکایت کنیم، چه بسا وضع را از آن چه که هست بدترخواهیم کرد. نکات زیر، یک گله‌گذاری صحیح را شرح می‌دهد.

1. وقت‌ گفت‌وگو را کوک کن
برای گفت‌وگو باید زمان درستی را انتخاب کنید، زمانی که هر دو طرف از هر فکر و دغدغه‌ای آزاد باشند و تمام توجه و تمرکزشان را به موضوع معطوف کنند. در ابتدا همسران باید بر روی این زمان مناسب توافق داشته باشند. عین بی‌منطقی است که انتظار داشته باشیم طرف مقابل‌مان همیشه در دسترس و آمادة صحبت باشد.
تصور کنید مردی می‌خواهد درباره مسأله‌ای با همسرش صحبت کند، اما درست در همان لحظه زن باید بچه را بخواباند. در این‌جا مرد باید موقعیت را تشخیص بدهد و مدتی صبر کند تا همسر کارش را انجام دهد. همین طور، زن نیز نباید به‌محض اینکه شوهر از کار روزانه به خانه باز می‌گردد، بنای گله و شکایت را بگذارد.

2. جایی همین نزدیکی‌ها
به‌غیر از زمان، مکان مناسب هم برای صحبت و گفت‌وگو بسیار اهمیت دارد. برای رسیدن به یک نتیجة مفید نمی‌توانیم در هر جایی صحبت کنیم. بهترین مکان جایی است که صدای تلفن و یا بچه‌ها و یا دیگران تمرکز دوطرف را برهم نزند.

3. گفت‌وگو به شرط لبخند…
در هنگام گفت‌وگو، لازم است هر دو طرف در شرایط خوبی باشند. اگر قلبشان با آن کار نباشد، احتمال این که به توافق و نتیجه برسند خیلی ضعیف است. هم‌چنین اگر در حین صحبت و گفت‌وگو یکی از طرفین خسته و بی‌حوصله شود، باید ادامة گفت‌وگو را به زمان دیگری بسپارند تا به نتیجة بهتری برسند. به‌ویژه اگر موضوع گفت‌وگو، شدید و حاد باشد بهتر آن است که از همان شروع صحبت در این‌باره به توافق برسند. در صورتی که هر دو زوج یا یکی از آن‌ها در شرایط روحی خوبی نباشد و یا قادر به فکر کردن دربارة موضوع مورد نظر نباشد سخنانشان به نتیجة مطلوب نخواهد رسید.

4. در حضور احترام، گفت‌وگو کنید
بدون یک احترام متقابل، هیچ رابطة دوستانه و سالمی به وجود نمی‌آید؛ چراکه برای دست‌یابی به یک توافق واقعی، حضور احترام ضروری است.
یکی از لوازم احترام به یکدیگر آن است که همیشه در حین بحث و گفت‌وگو، بین موضوع مورد بحث و شخصی که با او بحث می‌کنیم، تفاوت قائل شویم. باید بیاموزیم که رفتار شخص را طرد کنیم نه خود او را.
اگر همسر من حرفی بزند یا کاری انجام دهد که باعث آزار و اذیت من بشود، کاملاً منطقی است که از رفتارش ناراحت و دلخور شوم، اما غیرمنطقی است که رفتار او باعث شود عشق و احترامی که نسبت به  او داشته‌ام نیز از میان برود. بی‌اعتنایی و بی‌توجهی به او به عنوان یک شخص، نه تنها غیرمنطقی است بلکه بر روابط دوستانه‌مان نیز تأثیر سوء می‌گذارد.

5. نیتتان را صابون بزنید
در آغاز گفت‌وگو و نیز در جریان آن هیچ‌گاه این نکته را فراموش نکنید که هدف شما از این صحبت، رفع مشکلات فیمابین است نه غلبه بر طرف مقابل و به کرسی نشاندن حرف خود. از همین‌رو لازم است زن و شوهر با حسن‌ظن و خوش‌بینی با هم حرف بزنند و هیچ‌گاه درصدد محکوم کردن و شکست دادن طرف مقابل برنیایند.
اگر صداقت، رخ نشان دهد، اعتماد حضور می‌یابد و گفت‌وگو با آرامش پیش می‌رود، بدون این‌که کسی ناراحت شود. آن‌وقت هر دو طرف می‌توانند به جای دفاع از موقعیت خودشان، بر موضوع مورد بحث تمرکز کنند.
شاید بتوان گفت حساس‌ترین عامل برای تداوم یک گفت‌وگوی موفق، خلوص انگیزه‌هاست. توافق متقابل در صورتی حاصل می‌شود که هر دو طرف نسبت به حسن نیت و پاکی انگیزة طرف مقابل اطمینان داشته باشند.

6.چند مثقال انصاف، چند گرم منطق
یکی از پیش شرط‌های مذاکره، رعایت انصاف و منطق است. فقط شرایط و مشکلات خودتان را نبینید. سعی کنید طرف مقابل را هم درک کنید. اصلاً خودتان را به جای او بگذارید. با این کار بهتر می‌توانید به مشکلات او پی ببرید. منصف باشید.

7. ذهنتان را روی کاغذ کپی کنید
پیش از آن که دلخوری خود را با همسرتان درمیان بگذارید، ابتدا عین آن را روی کاغذ بنویسید. به این ترتیب، سهم خود را در پیشامد مربوطه بهتر خواهید دید. از سوی دیگر نوشتن ماجرا از ابتدا تا انتها باعث آرامش نسبی‌تان می‌شود و در عین‌حال با یادآوری اتفاقات، به علت‌های آن بهتر آگاه می‌شوید.

8. اسرار مگو را به کسی نگو
پیش از صحبت با همسر، هرگز موضوع را با دیگران (مثلاً مادر، خواهر و…) مطرح نکنید؛ چراکه ممکن است آنها با راهنمایی‌های غلط خود، مشکل را بیش از حد بزرگ جلوه دهند و شما را به تصمیم‌گیری‌های عجولانه و نپخته‌ای وادارند.

9. من عاشق حس تفاهمم!
در ابتدای صحبت تأکید کنید قصد شما از مطرح کردن این رنجش‌‌ها، رسیدن به حسن‌تفاهم است؛ زیرا معتقدید قهرهای طولانی و جدال، بیهوده است و راه به جایی نمی‌برد.

10. کاسب امتیاز نباشید
پیشاپیش یادآوری کنید شاید اصل ماجرا یک سوء‌تفاهم باشد و قصدتان از صحبت رفع آن است. مکرراً یادآور شوید که در پی حل مشکلات فیمابین هستید و نه امتیازاتی که از این راه به‌دست می‌آورید.

11. مچ‌ گیری ممنوع
سعی کنید از نکات مثبت کارهای اخیر همسر یا آن چه از او پسندیده‌ا‌ید ذکری به‌میان بیاورید تا فضای مذاکره صمیمی شود. انتقادهای پی‌‌درپی، مچ‌گیری‌های دائمی و محکوم کردن‌های معمول، روحیه طرف را خراب می‌کند. نخواهید به او ثابت کنید که همیشه اشتباه کرده است و شما بخشنده بوده‌اید. از راه تشویق بهتر می‌توانید در دیگران تغییر مثبت به‌وجود آورید.

12. شاید من مقصرم
تأکید کنید ممکن است مقصر این ماجرا خودتان باشید؛ بنابراین محض رفع دل‌خوری‌ها اقدام به صحبت کرده‌اید. اگر تقصیری داشته‌اید حتماً آن را بازگو کنید و از همسرتان پوزش بخواهید. این کارتان، فضای گفت‌وگو را بهبود می‌بخشد. در این‌صورت همسرتان نمی‌اندیشد محاکمه‌ای در کار است. در ضمن، او نیز به نوبة خود آمادة پذیرفتن اشتباهاتش می‌شود.

13. مثل عقرب نیش نزنید
ضمن حل مسایل سعی کنید حرف‌هایتان را با زخم‌زبان، کنایه، تحقیر و تمسخر و تخطئه بیان نکنید؛ زیرا وضع از آن چه هست بدتر می‌شود. یک گفت‌وگوی خوب، از تهدید، ارعاب و حمله به دور است. یعنی شخصیت همسرتان را درهم نشکنید، او را زیر سئوال نبرید و نخواهید ضعف، ناتوانی و بی‌عرضه‌گی او را ثابت نکنید.

14. وسط بحث ترازو نیاورید
در ضمن گفت‌وگو هرگز همسرتان را با دیگران مقایسه نکنید و محاسن آنها را به رخش نکشید. اگر می‌خواهید مقایسه‌ای در کار باشد سعی کنید او را با خودش، یعنی خطای احتمالی‌اش را با رفتار خوب خودش در موقعیتی دیگر مقایسه کنید.

15. دفتر خاطرات را ورق نزنید
از گذشته‌های دور یاد نکنید، و پس از رفع دلخوری او را وادار نسازید به گناهش اعتراف کند و از شما عذر بخواهد. این امر، غرورش را شکسته و او را جری می‌کند.

16. با دنده یک‌دندگی نرانید
از یک‌دندگی و لجاجت بپرهیزید. بر چیزی هرچند درست پافشاری نکنید. اگر موضوعی در آن جلسه حل نشد، گفت‌وگو را به جلسه بعد موکول کنید و به همسرتان بگویید:«چطور است بقیة حرف‌هایمان را وقت دیگری بزنیم.» هیچ‌وقت منطقتان را بی‌اشتباه ندانید.

17. عطر صمییت بزنید
بالحنی دوستانه و مهربانانه صحبت کنید. تمام مدت گفت‌وگو مواظب باشید خشمگین نشوید. عصبانیت نه تنها شما را شخصی بی‌منطق و غیرمنصف جلوه می‌دهد، بلکه مانعی بر سر راه خواسته‌هایتان فراهم می‌سازد. هم‌چنین اگر احساس کردید که طرف صحبت شما خشمگین است به او فرصت دهید این انرژی مخرب را تخلیه کند و همة حرف‌هایش را بزند و به آرامش برسد. پس از ایجاد فضایی آرام، گفت‌وگو روند واقعی خود را پیدا می‌کند.

18. چشم از او برندارید
هنگامی که همسرتان درباره مطلبی توضیح می‌دهد، همة حواس خود را متوجه او سازید. با این رفتار خود ثابت کنید که او نیز دارای حق و حقوقی است. رعایت این امر مهم افزون بر آن که شما را به همکاری بیش‌تر تشویق و ترغیب می‌کند، موجب واکنش مشابهی نیز از سوی شخص مقابل می‌شود.

19. پابرهنه وسط حرف او ندوید
در هنگام صحبت‌کردن همسرتان سراپا گوش باشید. فرصت دهید تا اظهار نظر کند. با این رفتارتان ثابت می‌کنید که او نیز حق دارد هر چه می‌خواهد بگوید. از طرفی، همسر شما با حرف زدن تخلیة روانی می‌شود. وقتی گفته‌هایش تمام شد، آرامش و راحتی زیادی احساس خواهد کرد و پیش خود خواهد گفت من هم حرفم را زدم. به این ترتیب، امکان آشتی و رسیدن به تفاهم مطلق فراهم می‌شود.

20. کیک آشتی بپزید
به هر شکل ممکن می‌توانید رفع دلخوری را جشن بگیرید. خانم می‌تواند از هنر آشپزی بهره بگیرد و کیک یا شیرینی بپزد و آقا می‌تواند شاخه‌ای گل یا هر چیز جزیی مورد علاقة همسرش را به او هدیه کند. با بهره‌گیری از این شیوه‌ها، صمیمیت و آرامش مهمان همیشگی خانه شماست.

منابع
1. راز تفاهم در زندگی زناشویی
2.  چگونه با همسر خود سازش کنید
مجتبی حیدری
کارشناس ارشد روان‌شناسی