تحليلى درباره انقلاب اسلامى ايران، مواهب و بركات و آسيب‏شناسى آن

بارقه‏اى الهى
در آن هنگامه نگران كننده‏اى كه تباهى و تيرگى، سرمايه‏هاى فكرى، توانايى‏هاى درونى و هويت اصيل انسان‏ها را به سوى باتلاق ذلت و مرداب متعفن حقارت مى‏كشانيد و استكبار جهانى براى حفظ قدرت دروغين و طمع‏هاى فناپذير خويش محرومان صالح و مظلومين بى‏پناه را در هاله مخرب و آشفته‏اى از تمامى مواهب واقعى محروم كرده بود، ناگهان از نور ربوبى، (1) سراج منير محمدى، مشكات درخشان علوى و مصباح هدايت‏حسينى پرتوى پرتابش در سيماى پرصلابت امام خمينى (قدس سره) تابيدن گرفت و سپس بارقه نور، اميد، طراوت و شكوفايى سرزمين ايران را منور ساخت و به ستيز با ستم و سياهى شتافت و درخشندگى خود را به مرزهاى جغرافيايى اين قلمرو محدود ننمود و با تلالؤ بى‏كرانش، كران تا كران جهان را پرفروغ ساخت‏به نحوى كه مسلمانان جهان عزت و بيدارى و استقامت را در آغوش گرفتند و مستضعفين جهان براى محو آثار بيداد مصمم گرديدند.
به همين دليل مى‏توان انقلاب اسلامى ايران را به يقين نقطه عطفى در تاريخ حركت‏هاى تاثيرگذار و تحول آفرين جهان و به ويژه عالم اسلام به شمار آورد و بر جايگاه استثنايى آن در اين عرصه تاكيد نمود و به اين حركت اصيل و ارزشى با پيروزى خود تحليل گران مسايل سياسى جهانى را در هاله‏اى از تحير فروبرد و ابرقدرت‏ها را شگفت زده نمود بر اين تصور باطل كه اسلام را نمى‏توان به عنوان مكتبى حركت‏آفرين و نيروبخش محسوب كرد خط بطلان كشيد و الگوى تمام عيار براى اشخاصى شد كه مشتاق حقيقت، تشنه هدايت و طالب آزادى هستند.

اين كه امت مسلمان از پس قرن‏هاى متمادى سرماى استخوان سوز ستم و سال‏ها خزان و پژمردگى و زمستان شوم غفلت، بهار رويش استقلال و هويت و اصالت را نظاره‏گر بودند مديون شخصيتى بى‏بديل است كه از يك سو چون جويبارى از چشمه پربهره قرآن و عترت منشا گرفته و به اقيانوس اهل بيت (ع) اتصال دارد و از ديگر سو تبلور شكوهمند علمايى است كه در طول اعصار و قرون متمادى هماره با سلاح قلم، قدم، بيان و انديشه تا ايثار جان، از حريم ديانت و شرافت تشيع پاسدارى كرده‏اند و بر بالاى دار، زير تيغ، در ميدان نبرد و روياروى، در مدرس و محراب، رد خون گلگون آنان امضاى استقامت و پايدارى‏شان بوده است. روح الله آن باغبان نستوهى است كه از صولت‏بهارى بوستان فضيلت و گلهاى معطر كمالات و خرمى و سرسبزى باغ شرف و عزت صيانت نمود و با رهنمودهاى ارزنده و آموزنده‏اش دلسوزان جامعه را هشدار داد كه اين فضاى معطر معنوى را پاس دارند و آن را از آفت‏هاى تفرقه و توطئه مصون نموده و علف‏هاى هرز و آفات مسموم را از پيرامون اين بوستان بپراكنند، كم نبودند و نيستند عطش زدگان بيابان هجرانى كه مشتاق و پرهيجان، پياده، سواره، كفن پوش و هروله كنان به ديدار آن روح قدسى آمدند تا جرعه هايى جانبخش از جويبار جاويدانش بنوشند و تشنگى شررافكن ساليان دراز را فرو بنشانند و غبار تيرگى‏ها را از دل بتكانند، آمدند تا سيره نبوى، جمال علوى و صلابت‏حسينى را در صورت روح اللهى او مشاهده كنند، كلامش را بنوشند و از پولاد كلمات او چون آتشفشان بخروشند و خرمن خائنان و منافقان و مشركان را بر باد دهند، «روح الله‏» با بانگ بيدارباش پيوسته خويش مردم را در آگاهى نگاه داشت، منبع و سرچشمه سخنانش تنها جام آبى نبود تا به مرطوب نمودن لب و كام اكتفا كند بلكه چشمه هميشه جارى اسلام بود كه تمامى جگرسوختگان قرون و اعصار را حتى در فراسوى مرزهاى كشورها سيراب كرد، آبشخور زلال حق جويى بود كه تشنگى سراب زدگان تاريخ را فرونشاند، آن حقيقت هميشه زنده مشعلدار فروغى فروزان بود كه خداوند آن را برافروخت و بديهى است كه نور ايزدى را هيچ توفان و خدعه‏اى نمى‏تواند خاموش كند. (2)
بدون شك انقلاب اسلامى به عنوان بزرگترين رويداد تاريخ معاصر تبلور خشم و خروش ملت مسلمان و متدين ايران بر عليه استبداد دست نشانده استكبار بود و اين حركت مقدس به منظور كسب هويت انسانى، استقلال و احياى ارزشهاى اسلامى به وقوع پيوست و با فداكارى و مجاهدت امت قهرمان ايران و به بركت‏خون هزاران شهيد و رهبرى خردمند و وارسته پيروزى را در آغوش گرفت و به رغم تمامى فشارها و تنگناها به رشد و شكوفايى خود ادامه داد و مردم متدين ايران با تكيه بر تعاليم اسلامى، هدايت و رهبرى امام خمينى براى حفظ و تداوم اين هديه الهى سخاوتمندانه از تمامى وجود خويش سرمايه‏گذارى نمودند و توطئه‏هاى دشمنان را خنثى كردند، هنوز هم مخالفان معنويت و انسانيت‏با ترفندها و حيله‏هاى گوناگون مى‏كوشند اين نهضت اصيل را مخدوش كنند و آن را به زانو درآورند اما واقعيت اين است كه انقلاب اسلامى به عنوان پرچمدار نهضت جهانى اسلام جاى خود را در ميان مسلمانان و آزادى خواهان جهان بازكرده و خيانت دشمنان قادر نخواهد بود از اين اقتدار و عظمت‏بكاهد.
ارمغانى غيبى
انقلاب اسلامى به دليل جنبه الهى آن به گونه‏اى شكل يافت كه دشمن از درك صحيح آن عاجز ماند و براى مقابله با آن راههايى را برگزيد كه اثر معكوس داشت، اين نكته مهم چه قبل از پيروزى و پس از آن ديده مى‏شود، در واقع نقشه هايى كه براى مسدود كردن راه حركت عظيم امت اسلامى ايران به اجرا گذاشته شد نه تنها مانعى در اين طريق پديد نياورد بلكه موجب شد كه گام نهادن مردم مسلمان به سوى اهداف اسلامى، سريع‏تر از قبل صورت پذيرد و قدم‏هاى مهم‏تر و استوارترى در اين راه برداشته شود، بى‏جهت نيست كه استكبار جهانى از هراس اين تحول عظيم و سرايت آن به ديگر نقاط جهان در كابوسى وحشتناك قرار گرفته است. امام خمينى (قدس سره) اين حقيقت را چنين تشريح نموده‏اند: «… اين كوردلان كه از نصرت خداوند غافل بوده و وعده‏هاى الهى را نمى‏توانند باور كنند و انقلاب اسلامى را چون ساير انقلابات بلكه ناچيزتر مى‏دانستند و با ديد مادى و محاسبات غلط به اين پديده الهى مى‏نگرند و از ارزش‏هاى انسانى و حجم قدرت ايمان و تحولى كه به خواست‏خداوند قادر در ملت انقلابى ايران پيدا شده خبرى ندارند و ارزش‏ها را با ديده‏هاى مادى خود خلاصه در سلطه‏جويى و استضعاف ملت‏هاى زير ستم مى‏كنند ناچار، گرفتارى‏هاى پس از انقلاب ايران و توطئه‏هاى همه جانبه قدرت‏هاى بزرگ و كوچك آنان را به اين نتيجه رسانده بود كه جمهورى اسلامى پس از چند ماه سرنگون خواهد شد و امريكا با عوامل داخلى خود بر اريكه قدرت خواهد نشست و درست اين انگيزه بود كه گروهك‏هاى داخلى و عوامل جهانخواران خارجى را به مقابله با اسلام و جمهورى اسلامى برانگيخت تا خود و هواداران بازيخورده خود را به دامى مبتلا كنند كه راه مفرى جز تسليم يا تباهى نداشته باشند…»
امام تاكيد مى‏فرمايند: «ملتى كه براى خدا و نصرت احكام آسمانى او و نجات مظلومان و محرومان قيام نموده است نصرت خداوند را با خود دارد» اما نكته‏اى اساسى را يادآور شده‏اند: «نصرت حق تعالى از كشور اسلامى ما و هر كشور اسلامى مشروط است‏به نصرت دادن كشور و كشورها به دين مبين اسلام و احكام مترقى آن كه نصرت مظلومان و محرومان جامعه را نيز در بردارد و ما اگر حق را نصرت ننمائيم نبايد در انتظار نصرت خدا باشيم‏» (3)
آن ابراهيم زمان كه بت جاهليت قرن بيستم را درهم كوبيد در فراز يكى از بيانات خويش خاطر نشان فرموده‏اند:
«ما عقب ماندگان و حيرت زدگان و آن سالكان و چله نشينان و آن عالمان و نكته سنجان و آن متفكران و اسلام شناسان و… همه با چه معيار اين معما را حل و اين مساله را تحليل مى‏كنند كه از جامعه مسمومى كه در هر گوشه آن عفونت رژيم ستم شاهى فضا را مسموم نموده بود، مراكز تعليم و تربيتش از كودكستان تا دانشگاهش مسموم و بدتر از مسموم و فضاى حاكم بر سر تا سر كشور مسموم كه هر يك براى مسموم نمودن جوانان و به فساد كشاندن آنان عاملى فعال بود و نونهالان تازه جوان ما در يك چنين محيطى به جوانى و رشد رسيده بود كه به حسب موازين و عادات بايد سرشار از مسموميت و فساد اخلاق و عقيدت باشند كه اگر معلم و مربى اخلاق و مهذب نفوس بخواهد تنها يكى از آنها را با صرف سال‏هاى طولانى متحول گرداند ميسر نگردد، چگونه در ظرف سال‏هاى معدود از بطن اين جامعه و انقلاب كه خود نيز اگر معيارهاى عادى را حسب كنيم بايد كمك به فساد كند يك همچو جوانان سرشار از معرفت الله و سراپا عاشق لقاءالله و با تمام وجود داوطلب براى شهادت و جان نثار براى اسلام… بسازد؟ جز دست غيبى و دستگيرى الهى و تصرف ربوبى به چه ميزان و معيارى مى‏توان تحليل اين معما كرد…» (4)
و در سخنانى ديگر چنين در افشانى كرده‏اند: «… روى موازين مادى، روى موازين عادى بايد با يك يورش، ما از بين رفته باشيم لكن قدرت ايمان، پشتيبانى خداى تبارك و تعالى، اتكال به [حضرت] ولى عصر (س) شما را پيروز كرد، برادران من از ياد نبريد اين رمز پيروزى را، اين وحدت كلمه‏اى كه در تمام اقشار پيدا شد، معجزه بود، كسى نمى‏تواند اين را ايجاد كند، اين امر الهى بود…» (5) به اعتقاد حضرت امام خمينى تحولات منجر به پيروزى انقلاب اسلامى و حوادث پس از آن يك عنايت الهى و حركت غيبى است: «.. . اين دست غيب است كه اين تحولات را در كشور ما ايجاد كرده است، اگر گمان كنيد كه تمام بشر و تمام قواى انسانى جمع بشوند و بتوانند يك قلب را تحويل و تحول بدهند هرگز نخواهد شد. اين خداست كه در يك شب كانه قلب‏هاى اين ملت را متحول كرد و تمام اين ملت را در مقابل آن قدرت‏هاى بسيار عظيم شيطانى به ايستادگى واداشت و دست همه قدرت‏ها را از كشور شما كوتاه كرد…» (6)
امام غلبه امت مسلمان ايران را بر استبداد و هراس خصم يك امر الهى مى‏داند: «اگر يارى خدا نبود چطور همين ملت‏با همين وضع (هراس حتى از يك پاسبان) يك دفعه ريختند بيرون گفتند: ما اصلا سلطنت نمى‏خواهيم. اين نصرت‏هاى خداست… اينها را [دشمنان را ] خداى تبارك و تعالى منصرف كرد و يك رعبى در دلشان انداخت… ترسيدند، يعنى يك قدرت بزرگ شيطانى از يك ملت‏بى‏ساز و برگ ترسيد و نتوانست مقاومت‏بكند.» (7) امام فرمودند: «من وقتى در پاريس مى‏شنيدم كه در تمام قراء و قصبات ايران در تمام اقشار ملت، زن و مرد و بزرگ و كوچك، دبستانى و دبيرستانى و دانشگاهى، روحانى عاليقدر و ساير طبقات همه با هم يك مطلب را مى‏گفتند، آنجا فهميدم كه دست غيب در كار است. (8)
در تاييد اين مطلب شهيد آية‏الله مرتضى مطهرى گفته است: حضرت امام در پاريس در پاسخ كسانى كه توصيه به كند كردن حركت نهضت‏به دليل خسته شدن مردم و يا نپذيرفتن شوراى سلطنت و ملاقات با بختيار مى‏كردند، مى‏فرمودند: من دست‏خدا را در اين نهضت مى‏بينم و مطمئنم كه پيروز مى‏شويم منتها زمان آن را نمى‏دانم. (9)
مقام معظم رهبرى، حضرت آية الله العظمى خامنه‏اى، در بيانى متذكر شده‏اند: امام بزرگوار فرمودند و بنده خودم هم در اين دوران مسؤوليت‏هاى مختلف تجربه كردم همواره در شدائد دست قدرت الهى به ما كمك كرده است. (10)
شهيد دكتر محمد جواد باهنر گوشزد مى‏نمايد كه انقلاب اسلامى كه يكى از درخشان‏ترين صفحات تاريخ اسلام است كه بعد از ظهور خود اسلام و موج آغازين آن كمتر نظير دارد از اسلام الهام گرفت و ما روى اين مسئله ايستاديم و بايد هم بايستيم، ايشان مى‏افزايد: خيلى تلاش كردند كه در همان جريان انقلاب اسلامى با ايسم‏ها و مكتب‏هاى ديگر، با منحرف كردن جاده، با نوعى زير بار رفتن و تا مرحله‏اى از انقلاب را پذيرفتن و سازش كردن و تسليم شدن، انقلاب را منحرف كنند، آنقدر چهره‏هاى ناباب از همان درون بر سر راه انقلاب اسلامى پيدا شدند كه باز مى‏خواستند در همان موج خشماگينش آن را متوقف كنند، منحرف سازند و كم فروغ نمايند، ولى منبع حركت آن چنان قدرت داشت و رهبرى آنچنان عظيم بود كه در برابر اين موج‏هاى مخالف و انحرافى و سازشكار مقاومت مى‏كرد… به نظر مى‏رسد اسلام با تمام ذخاير و قدرتش به ميدان آمد و توانست‏سنگر طاغوت را درهم بريزد و انقلاب را پيروز كند. (11)
برخى گفته‏اند كه فساد رژيم شاه و شرايط بين المللى به پيروزى انقلاب اسلامى كمك كرده‏اند ولى در جواب اين گونه افراد بايد گفت كه شرايط مادى، سياسى و اقتصادى ايران و قدرت نظام حكومت پهلوى برخلاف قيام امت مسلمان بودند، نظام استبداد به قول شاه مخلوع در آستانه دروازه قدرت تمدن بزرگ قرار داشت! استكبار شرق و غرب و عمال آنها در سطوح مختلف ارزى با تمامى توان و تجهيزات حمايت مى‏كردند، ساواك جهنمى با همكارى سازمان جاسوسى سيا و موساد بر تمامى مسايل و جريانات مسلط بود، رژيم سياسى در طول چندين دهه، حكومت‏خود را براى سلطه‏اى قوى‏تر مهيا ساخته و كليه امكانات دستگاههاى دولتى و حتى مؤسسات بين المللى در تمامى سطوح در اختيار رژيم پهلوى و قدرت‏هاى حامى وى بودند، درآمد هنگفت نفت و گاز به منظور گسترش قدرت اين تشكيلات، امكانات بى‏سابقه‏اى را در اختيارش قرار مى‏داد، استعمار جهانى و شاه معدوم، چنان به قدرت خود مغرور بودند كه سازمان سيا تنها چند ماه قبل از پيروزى انقلاب اسلامى در يك گزارش رسمى اعلام كرد: هيچ گونه خطرى منافع امريكا و حكومت پهلوى را در ايران تهديد نمى‏كند و شاه حداقل براى ده سال آينده بر اريكه سلطنت ايران تكيه خواهد داشت! وزير خارجه وقت انگلستان - ديويد اون (David owen) در بحبوحه نهضت اسلامى به حمايت انگلستان از شاه ايران تكيه نمود و به وى نويد داد: انقلاب ايران خطرى جدى نمى‏باشد، اين موارد و حقايق مشابه، از آن حكايت دارد كه استبداد و قدرت‏هاى جهانى در زمان بروز و اوج انقلاب اسلامى براى خنثى نمودن تلاش‏هاى مبارزان مسلمان ايرانى به رهبرى امام خمينى با يكديگر در حداكثر همكارى بودند و در اوج قدرت سياسى و نظامى براى حفاظت از تشكيلات طاغوتى حاكم بر مردم ايران تلاش مى‏نمودند و اين عنايت الهى و قدرت اسلامى و حركت معنوى بود كه زمينه‏هاى پيروزى انقلاب اسلامى را فراهم ساخت.
نخست وزير وقت چين، هواكوفنگ در اوج قيام مقدس ايران در تهران با شاه ديدار كرد و روز بعد از فاجعه مشهور «جمعه سياه‏» (17 شهريور 1357) حمايت‏خود را از حكومت پهلوى اعلام داشت و نفرت خويش را از قيام مردمى اعلام كرد. با اين وصف تنها انقلابيون ايران بودند كه در شرايط نامساعد به سر مى‏بردند و از هيچ گونه امكاناتى جز لطف حق، همبستگى امت و رهبرى قاطع برخوردار نبودند، از نظر تبليغاتى نيز رسانه‏هاى جهانى مى‏كوشيدند كه شاه را به عنوان فردى مترقى معرفى كنند و به جهان اعلام نمايند ايران جزيره آرامش، صلح و ثبات است، از سوى ديگر اين گونه بوقهاى تبليغاتى وابسته به استكبار، كليه امكانات خود را در جهت ايجاد خدشه در انقلاب اسلامى و رهبرى آن بكار مى‏گرفتند و سعى آنان بر اين بود كه مسلمانان و محرومان جهان از عظمت، وسعت و عمق نهضت اسلامى ايران بى‏اطلاع باشند يا آن كه با وارونه جلوه دادن حقايق، چنين حركت مهمى را ناچيز و خنثى و بى‏خاصيت معرفى كنند. (12)
در درون تشكيلات نظام فاسد پهلوى، طيف وسيعى از اعضاى خاندان سلطنت، بلند پايگان دربار، وزيران، نمايندگان دو مجلس (سنا و شوراى ملى)، افسران ارتش، قضات بلندپايه، ديپلماتهاى ارشد و ساير مقامات عالى رتبه، استانداران، صاحبان صنايع سرشناس و متنفذان محلى مواضع رسمى قدرت را در اختيار داشتند، اين موقعيت افراد در شبكه وسيع حمايت‏ها، وابستگى‏ها، دسته بندى‏ها و ساير تقسيمات گروهى ميزان قدرت واقعى آنان را تضمين مى‏كرد و چنين اشخاصى را قادر مى‏ساخت كه بر توزيع و تخصيص مواضع اقتدار اعمال نفوذ كنند. (13) قدرت مركزى به اينها اعتماد مى‏كرد و براى كسب اخبار و اطلاعات به آنان مراجعه مى‏نمود. هم چنين نخبگان قدرت كانال‏هاى دسترسى به گروههاى مختلف اجتماعى به شمار مى‏آمدند و مى‏توانستند هرگونه آشفتگى و اختلال را در روال حكومت پهلوى شناسايى كرده و خنثى نمايند، وضعيت عمومى نخبگان مذكور حاكى از اين بود كه اينان به هيچ مقامى به جز شاه پاى بند و وفادار نبودند و اگر راس هرم را در حال فروپاشى مى‏ديدند به راحتى از صحنه سياست عقب نشينى مى‏كردند و در حالى كه اين افراد حتى در بحبوحه قيام اسلامى نسبت‏به موقعيت‏خود و قدرت مركزى احساس ناامنى نكردند و حيات سياسى خود را تا آخرين لحظات حفظ كردند و نفوذ خويش را نيرومند تلقى نمودند و به عنوان قدرت‏هاى پشت صحنه از طريق روش‏هاى شخصى كنترل اوضاع را به تصور باطل خويش در اختيار داشتند (14) كه ناگهان توفان انقلاب خرمن اقتدارشان را بر باد فنا داد و همه را به سوى دره هلاكت فروكشانيد و اين حقيقت نيز بر جنبه الهى بودن نهضت ايران صحه مى‏گذارد.
ريشه در اعماق ارزش‏ها
انقلاب اسلامى در صبح پيروزى با سيلى از تبليغات نااميد كننده مخالفان روبرو گرديد و عوامل جبهه دشمن يكصدا گفتند، آفتاب اين حركت ماندگار نيست، اما انقلابى كه ريشه در ارزش‏هاى معنوى دارد و به اعماق قلوب مردمان مشتاق حق نفوذ كرده قادر است‏سخت‏ترين بحران‏ها را پشت‏سر بگذراند و از پس اين ناگوارى‏ها بر استحكام و استوارى خويش بيفزايد و البته رمز اين موفقيت آن است كه زيربناى فرهنگى دارد و به رغم پاره‏اى از مدعيان روشنفكرى، مردم گرايى و اسلام نمايى به فرمايش امام خمينى: اين تحولى كه در ايران پيدا شده است اصلا نظير ندارد، در تمام دنيا يك همچو انقلابى بى‏سابقه است. (15) و به تعبير شهيد دكتر محمد جواد باهنر نيروى محرك درون انقلاب آن روح و ايمان مذهبى و شرايط دينى بود و اين حركت عميقا صبغه فرهنگى داشت، اما در عين اسلامى بودن مردمى و همگانى است، ميليون‏ها انسان از بطن و بستر جامعه و از زواياى روستاها و از دل كارخانه‏ها و از درون دانشگاهها و از همه جاى اين سرزمين با روح اسلامى بپا خاستند، انقلابى با روح و محتواى اعتقادى كه متعلق به امت مسلمان است و وارث آن هم آنان مى‏باشند. (16)
برومبروژه ايران شناس فرانسوى در مقاله‏اى با عنوان اسلام و انقلاب در ايران، سعى در تجزيه و تحليل اين حركت مقدس دارد و رهيافت او فرهنگى است و به اعتقاد وى تشيع نيروى محركه انقلاب اسلامى بوده است. به باور وى، پنج‏خصوصيت در مذهب شيعه وجود داشت كه توان انقلابى گرى و هدايت‏حركت انقلابى به بزرگى و عظمت انقلاب اسلامى در ايران داد: استقلال مالى علماى شيعه، استقلال سياسى آنان، توان تشكيلاتى و سازماندهى حوزه‏هاى علميه، اصل امامت و استمرار آن در اصل فقاهت و سرانجام زنده نگه داشتن كربلا و نمادهاى جاودانه آن.
ژان پى‏يرديگار قوم شناس اهل فرانسه كه روش‏هاى مردم شناسانه را براى تبيين انقلاب اسلامى ايران در پيش مى‏گيرد در تحليل‏هاى خود به مسايل مذهبى تاكيد مى‏كند و يادآور مى‏شود اسلاميت انقلاب ايران را نيز بايستى در شكافى جستجو كرد كه در آستانه انقلاب جامعه ايران را به اقليتى غرب گرا و غرب زده از يك طرف و اكثريت مسلمان تقسيم مى‏كرد، اكثريتى كه با فرهنگ دينى مانوس بودند و باورهاى مذهبى در سنت‏ها، روابط اجتماعى و اعمال و رفتار آنان حضورى عميق و ريشه دار داشت اما اين خيل كثير مسلمان نه تنها تحت‏سلطه آن اقليت‏بودند بلكه توسط آنان تحقير مى‏شدند كه براى بيرون آمدن از چنين شرايط نامطلوبى امام را در مقام رهبر و اسلام را به منزله محتواى اين حركت و روح نهضت انتخاب كردند كه خود امام خمينى از ميان همان اكثريت‏برخاسته بود و به زبانى سخن مى‏گفت كه اكثريت آن را درك مى‏كردند يعنى زبان تشيع كه نمادها و اسوه‏هاى عاشورايى شالوده اصلى آن را تشكيل مى‏داد. (17)
در واقع مردم ايران نشان دادند كه سعادت واقعى در اين نيست كه همچون خس و خاشاكى با هر باد ملايمى به اين سو و آن طرف رفت‏بلكه با عشق و ارادتى كه به مكتب تشيع داشتند، همچون كوهى استوار در مقابل هرگونه تندباد حوادث مقاومت كردند و ثابت نمودند كه هيچ چيز جز با اراده‏اى محكم به دست آمدنى نمى‏باشد و براى قيام و انقلاب بايد ايمان و اعتقاد داشت و با اين باور اصيل حقانيت‏خويش را به تمام جهانيان ثابت كردند. آنچه كه موجب انهدام سيطره طاغوتيان و پيروزى ملت قهرمان ايران گرديد خشم مقدس و متحد اين ملت و عشق و اتحاد ملتى بود كه با تكيه بر محور ارزشهاى اصيل اسلامى حركت كرد و همچون مشعلى فرا راه تمامى مبارزات رهايى بخش جهان قرار گرفتند، مردم ايران ثابت كردند كه جامعه‏اى كه بر سر محور دين، رهبرى و مردم استوار باشد هيچگاه زوال نمى‏پذيرد چرا كه جنبش‏هاى اسلامى و مردمانى مسلمان در طول تاريخ درخشيدند اما همه آنان به دليل فاصله گرفتن از فضايل و مكارم و محروميت از رهبر، بصير و آگاه همچون شهاب زود فروغ بخشيدند اما به سرعت‏خاموش شدند. شهيد آية الله مطهرى خاطر نشان مى‏نمايد: «عامل تعيين كننده‏اى كه توانست همه طبقات را بطور هماهنگ در مسير واحدى منقلب بكند جريحه دار شدن عواطف اسلامى اين مردم بود، مردم مى‏ديدند مقررات اسلامى، عملا چگونه دارد نقض مى‏گردد.
به قول يكى از اساتيد ادبا، كه در تاريخ دوره مغول تخصص دارد، در بررسى تاريخ مغول آدم مى‏بيند كه مغولان همه جا را ويران كردند، اما مردم نمى‏گويند ايران از دست رفت، بلكه همه جا مى‏گويند: اسلام از بين رفت، يعنى براى مردم، ايمان عزيزتر از وطن بود، و اين از جمله مواردى است كه براى غربى‏ها فهمش دشوار و شايد غير ممكن باشد، در همين انقلاب خودمان شاهد بوديد كه با وجود همه فشارها و تعدى‏ها آن كبريتى كه آتش به خرمن انقلاب انداخت، مقاله‏اى بود كه عليه رهبر مذهبى محبوب مردم نوشته شده بود و اما از نظر ريشه، ريشه اين نهضت را در جريان‏هاى نيم قرن اخير كشور از نظر تصادم آن جريان‏ها با روح اسلامى اين جامعه بايد جستجو كرد، در نيم قرن اخير جريان هايى رخ داده كه بر ضد اهداف عاليه اسلامى و در جهت مخالفت آرمان‏هاى مصلحان صد ساله اخير بوده و هست و طبعا نمى‏توانست‏براى هميشه از طرف جامعه ما بدون عكس العمل بماند.» (18)
سنت مستمر سقوط باطل و تداوم حق
شهيد باهنر نيز اعتقادات دينى را از مؤثرترين علل و عوامل پيروزى انقلاب اسلامى مى‏داند و مى‏افزايد: محتوا و خمير مايه و عصاره انقلاب از نظر فكر و ايدئولوژى اسلام اصيل بود، اسلامى كه در قرآن ارائه شده و در متون صحيح و معتبر و سنت پيامبر و امامان ارائه شده است ما اين انقلاب را مرهون اسلام راستين هستيم كه برايمان تبيين شد و اكنون بعد از پيروزى يكى از بزرگترين وظايفمان حمايت و پاسدارى از اسلام است. (19) بنابراين انقلاب اسلامى ايران يك پديده مستقل و مجزا از كل حركت اسلامى نمى‏باشد و استمرار نهضتى است كه در صدر اسلام آغاز گرديد و همواره در طول چهارده قرن تداوم داشته است و به اعتبارى با خصوصيتى مذهبى براى تامين اهداف والاى جامعه اسلامى پديد آمده است و به همين دليل پويا، جهانى، عمومى، همه جانبه، عميق ضد استبدادى و ضد استثمارى هم مى‏باشد و مى‏تواند در فكر، انديشه و اعماق قلوب انسان‏هاى تشنه معرفت تاثيرگذار باشد و تحول آفرينى كند و در حقيقت از طريق تزكيه و جهاد نفسانى، درون افراد را چنان تغيير مى‏دهد كه به سوى خير و صلاح، ايثار و فداكارى گرايش يابند و همه با احساس مسؤوليت در جهت محو عواملى كه در رشد و شكوفايى معنوى جامعه خدشه ايجاد مى‏كند تلاش كنند و اجازه ندهند اين حركت مقدس از مسير اصيل و راستين خود منحرف گردد، آگاهى دقيق به ما اين توانايى را مى‏دهد كه آفت‏هاى اين قيام را شناسايى كرده و در جهت محو آنها اقدام كنيم، عالم بودن به زمان موجب مى‏شود كه حوادث تيره و تاريك زمان، امر را بر ما مشتبه نكند و لذا در روايات اسلامى آمده است: «العالم بزمانه لاتهجم عليه اللوابس; (20) يعنى كسى كه به زمان خود آگاه باشد امورى كه موجب اشتباه مى‏شود بر او هجوم نمى‏آورد، انقلاب اسلامى چون براساس ميزان حق مسير خود را پيمود و توانست‏باطل را در هر شكلى كه ظهور كرد نابود كند، و اين سنت‏شكست‏ناپذير و غير قابل زوال الهى است كه هيچ قدرت و حركتى در برابر حق توان مقاومت ندارد و قيام وقتى حق است كه زيربناى آن اعتقاد عميق به معارف الهى باشد (21) در غير اين صورت هدف، امور فناپذير خواهد بود، هم چنين لازم است نسبت‏به اين سنت لايتغير الهى آگاهى داشت كه قيام براى حكومت‏حق در برابر هيچ باطلى سازش نمى‏كند و در برابر آن تسليم نمى‏شود و به هيچ باطلى مجال نمى‏دهد و ضمن آن كه ريشه‏هاى حركت‏هاى كهنه ضد حق را مى‏كند مانع جوانه زدن باطل‏هاى نو و تازه مى‏شود.
قرآن مى‏فرمايد: «قل جاء الحق وما يبدء الباطل وما يعيد» (22) بگو حق فراز آمد و باطل باز نيايد و توان بازگشت آن وجود نخواهد داشت و اگر برخى فسادهاى گذشته يا تباهى‏هاى جديدى مشاهده شود بايد متوجه بود كه در پيمودن مسير حق مشكلى پيش آمده است زيرا حقيقت گذشته از اين كه جنبه اثبات دارد، موقعيت‏خود را تثبيت مى‏كند از جنبه نفى هم برخوردار است و لذا هرگونه باطلى را مى‏زدايد و از بين مى‏برد و اگر نتواند اين روند را ادامه دهد بايد در حق بودن آن شك كرد، قرآن كريم ضمن آن كه حق را پيروز و باطل را رفتنى مى‏داند نحوه تقابل اين دو و رمز پيروزى حق را مشخص مى‏كند: «وقل جاء الحق وزهق الباطل ، «بل نقذف بالحق على الباطل فيدمغه فاذا هو زاهق‏» (24) پس اگر جامعه‏اى كه قيام كرده، حق را بر باطل چيره نكند و با قدرت حق، باطلى را براى هميشه سركوب نكند، امور باطل به زندگى كاذب و ويران گر خود ادامه مى‏دهند و مانع تداوم انقلاب مى‏شوند، پس نبايد از توطئه‏هاى گوناگون كه به شكل‏هاى نوينى خود را آشكار مى‏نمايند غافل يا نسبت‏به آنها بى‏تفاوت بود، افراد جامعه اسلامى با پيگيرى هدف مقدس اسلامى بايد از پراكندگى پرهيز كنند و دل‏ها و جان‏ها را به هم نزديك نمايند و ضمن تمسك به قرآن و عترت انسجام خويش را حفظ كنند و براى پيمودن مسير حق تا رسيدن به مقصدى كمال آفرين و عزت بخش، از راهنمايى‏ها، رهنمودها، توصيه‏ها و هشدارهاى رهبرى پيروى كنند زيرا اين امور هم راه را روشن مى‏نمايد هم مقصد را آشكار مى‏كند و ما را در نيل به اهداف مقدس يارى نموده و از انحراف، گمراهى و ناكامى در نرسيدن به هدف باز مى‏دارد: موضع قرآن كريم در تبيين اين اصل استوار مشخص است «وان عدتم عدنا» (25) (اگر شما بازگرديد ما هم باز مى‏گرديم) و اين كه فرموده است: «وان تعودوا نعد» (26) (اگر بازگرديد باز مى‏گرديم)، امت مسلمان ايران به دليل اعتقاد به توحيد با رهبرى امام خمينى توانست جاهليت‏ستم شاهى را نابود و منكوب سازد: «فقطع دابر القوم الذين ظلموا والحمد لله رب العالمين‏» (27) (پس سپاس خداوند جهانيان را كه ريشه ستمكاران بركنده شد) و اگر جامعه از مسير حق اعراض كند فيض پيروزمندى دگرگون مى‏شود و اين از سنن تغييرناپذير الهى است و استمرار چنين سيرى و انسجام و هماهنگى اجتماع به صورت امام و امت تبلور مى‏يابد و پيروى از فرامين مقام معظم رهبرى به ما كمك مى‏كند كه در فائق آمدن به موانع، آفات و علف‏هاى هرز انقلاب اسلامى استوار باشيم و چنانچه پيروزى اين نهضت‏براساس مكتب و رهنمودهاى رهبرى انقلاب حضرت امام خمينى عملى گرديد حفظ دستاوردهاى آن نيز بر همين اساس خواهد بود و غفلت از زيربناى قيام و انحراف از هدايت‏هاى رهبرى زمينه شكست و انهدام كاخ رفيع قسط و عدل را فراهم مى‏سازد. (28)
ادامه دارد
پى‏نوشت‏ها:
1. اشاره است‏به آيه «الله نور السماوات والارض مثل نوره كمشكاة فيها مصباح المصباح في زجاجة الزجاجة كانها كوكب درى يوقد من شجرة مباركة زيتونة لا شرقية ولا غربية يكاد زيتها يضى‏ء ولو لم تمسسه نار نور على نور يهدي الله لنوره من يشاء ويضرب الله الامثال للناس والله بكل شى‏ء عليم‏» (سوره نور، آيه‏35)
2. برگرفته‏اى است از آيه «يريدون ليطفؤوا نور الله بافواههم والله متم نوره ولو كره الكافرون‏» (سوره صف، آيات 9- 8)
3. طلايه‏هاى فجر (مجموع پيام‏ها و بيانات امام خمينى به مناسبت دهمين سالگرد پيروزى انقلاب اسلامى) ص‏50- 49.
4. از پيام امام خمينى در تاريخ دهم فروردين ماه سال 1360، مجله حضور، بهار 1376، شماره 19، ص‏21.
5. از بيانات امام خمينى در تاريخ 14 اسفند 1357، روزنامه اطلاعات، شماره 22122.
6. از سخنرانى امام خمينى در سوم آذر 1360، همان ماخذ.
7. صحيفه نور، ج‏9، ص‏249- 248.
8. سيماى زن در كلام امام خمينى، ص‏61.
9. فرازهاى فروزان، از نگارنده، ص‏340- 339.
10. فصلنامه حضور، شماره‏20، ص‏5; ماخذ قبل، ص‏341.
11. مباحثى پيرامون فرهنگ انقلاب اسلامى، دكتر محمد جواد باهنر، ص‏33- 32.
12. اسلام انقلابى و انقلاب اسلامى، دكتر ابوالفضل عزتى، ص‏122- 121.
13. نك: بحران دموكراسى در ايران، فخرالدين عظيمى، تهران، البرز، چاپ اول، 1372، ص‏37.
14. روزنامه كيهان، شماره 16150، ص‏7.
15. از بيانات امام در جمع هيات دولت، مجله پيام انقلاب، سال دوم، شماره 26، ص‏6.
16. مباحثى پيرامون انقلاب اسلامى، ص‏55- 54.
17. بررسى پنج مقاله از ايران شناسان مشهور فرانسوى، روزنامه اطلاعات، شماره 22053، ص‏7.
18. شناخت انقلاب اسلامى از ديدگاه استاد شهيد مطهرى، ص‏97- 98
19. فرهنگ انقلاب اسلامى، ص‏36.
20. بحارالانوار، ج‏75، ص‏269، روايت‏109، اصول كافى، ج‏1، باب العقل والجهل، ص‏26.
21. قرآن مى‏فرمايد: و كلمة الله هى العليا (سوره توبه، آيه‏40) : كلمه خداست كه همواره غالب و والاست.
22. سبا، 49.
23. اسرا، 81.
24. انبياء، 18.
25. اسرا، 8.
26. انفال، 19.
27. انعام، 45.
28. بنيان مرصوص امام خمينى در بيان و بنان حضرت آية‏الله جوادى آملى، ص‏25.

غلامرضا گلى زواره