شبهات فاطمیه 7 (اختلاف صدیقه طاهره با ابوبکر، فقط بر سر فدک بود نه امامت حضرت علی(علیه السلام))
شبهه هفتم:
اختلاف صدیقه طاهره با ابوبکر، فقط بر سر فدک بود نه امامت حضرت علی(علیه السلام)
طبق نقلهای شیعه و سنی عده ای از مسلمانان در دفاع از حضرت علی (علیه السلام) در خانه آنحضرت تحصن کرده بودند ولی خود حضرت زهرا (سلام الله علیها) دستور خروج متحصّنین از خانه شان را صادر فرمودند که این یعنی هدایت متحصّنین به سوی انجام بیعت با ابوبکر پس اختلاف صدیقه طاهره با جناب ابوبکر فقط بر سر قصه فدک بوده نه دفاع از حق خلافت برای حضرت علی(علیه السلام).
پاسخ:
حضرت زهرا( سلام الله علیها) در مسیر استمرار مبارزه سیاسی با نظام حاکم و با توجّه به لزوم حفاظت از جان حضرت علی (علیه السلام)، دستور خروج افراد از خانه را صادر فرمودند. ازآن جایی که آن حضرت (علیها السلام) می دانستند که پایان دان به تحصّن سه روزه و ترک خانه ایشان، برای تحصّن کنندگان تلخ و ناگوار است؛ از این رو، با به کار بردن عبارت « فانصرفوا راشدین »(1) ، رضایت خود از مقاومت سه روزه و فریاد اعتراض سیاسی تحصّن کنندگان ( یعنی : کارهایی که تحصّن کنندگان، تا پیش از صدور فرمان خروج از خانه، به انجام رسانده بودند ) را اعلام داشتند. لازم به ذکر است : در لغت عرب، به فردی که وجه کارش را درک کند و راهش را بشناسد ، « راشد » گویند.
با تتبّع در موارد کاربرد عبارت « انصرف راشدا » به روشنی می توان دریافت که سخن حضرت زهرا (علیها السلام) ، خطاب به متحصّنین یک « ترکیب اصطلاحی » در زبان عرب ، محسوب می شود. « انصرف راشدا » ، مدح و دعایی است به شکل « حال »، در حقّ مخاطب. این « ترکیب اصطلاحی » در جایی به کار می رود که گوینده می خواهد رضایت خود « از آنچه مخاطبش تا کنون به انجام رسانده است » را اعلام دارد و به او بگوید:
- آنچه باید در حقّ ما انجام می دادی را به خوبی، به انجام رساندی .
- تا همین جا کافی است؛ ما از آنچه تا کنون انجام دادی، راضی و خشنود هستیم.
- به همین مقدار از انجام کار اکتفا کن؛ همین مقدار بس است.
- از شما گلایه و شکایتی ندارم .
- از زحمات شما متشکّرم ؛ چیزی را در حقّ ما فروگذار نکردید.
بنابراین : عبارت « فانصرفوا راشدین »، به معنای ابراز رضایت حضرت زهرا (علیها السلام) از مخالفت سیاسی تحصّن کنندگان با نظام حاکم و اعلام خشنودی از تحصّن سه روزه آنان، می باشد، گویاترین شاهد بر صحّت این نتیجه گیری، حذف عبارت « فانصرفوا راشدین » در نقل ابن عبدالبرّ ( متوفای 436 ه ) است.
در چاپ های فعلی از کتاب « الاستیعاب » ، ابتدا ، جملات حاکی از « تهدید به سوزاندن خانه: لاحرقن » به « لافعلن » تحریف شده و سپس، عبارت « فانصرفوا راشدین » حذف گردیده است.
به راستی: اگر عبارت « فانصرفوا راشدین » به معنای « ترغیب و تشویق تحصّن کنندگان به انجام بیعت با ابوبکر» می باشد؛ حذف و سانسور آن، چه فایده و لزومی در پی دارد؛ به ویژه در جایی که عبارت حاکی از « تهدید به سوزاندن خانه » - به نفع نظام خلافت -، به « لافعلن » تحریف و تعدیل گردیده است ؟!
آیا کسی که در مسیر دفاع از خلفا، چنین – بی باکانه – به تحریف تاریخ دست می یازد، از کنار عبارتی که می توان آن را به نفع خلافت ابوبکر تفسیر نمود، به سادگی عبور می کند و به راحتی آن را از صفحه این کتاب محو می سازد؟
پس همین کتمان، نشانگر آن است که : عبارت « فانصرفوا راشدین » هرگز به معنای « ترغیب و تشویق به انجام بیعت با ابوبکر » نمی باشد و چنین مفهومی از آن استنباط نمی گردد.
همچنین در پاسخ به این پرسش می توان تحلیل دومی را نیز ارائه داد و چنین گفت:
حضرت زهرا (علیها السلام) در مسیر استمرار مبارزه سیاسی با نظام حاکم و با توجّه به لزوم حفاظت از جان حضرت علی (علیه السلام) ، دستور خروج افراد از خانه را صادر فرمودند.
از آن جایی که آن حضرت (علیها السلام) می دانستند که پایان دادن به تحصّن سه روزه و ترک خانه ایشان ، برای تحصّن کنندگان سخت و دشوار است؛ از این رو، با به کار بردن عبارت « فانصرفوا راشدین »، تحصّن کنندگان را به این نکته خاطر نشان ساختند که :
« وظیفه اصلی آنان، اطاعت و فرمان برداری از حضرت زهرا علیها السلام ( رهبر معنوی تحصّن ) و پذیرش دستور ایشان مبنی بر خروج از خانه، می باشد».
سوالی که در این مرحله به ذهن خطور می کند ، این است که : رشد در چیست؟ یعنی : متحصّنین ، به همراه انصراف خود از تحصّن ، بایستی چه رفتاری را از خود بروز می دادند تا از نظر حضرت زهرا علیها السلام ( رهبر معنوی تحصّن کنندگان ) ، « راشد » به شمار می آیند؟ در پاسخ به این پرسش، برخی چنین گمان برده اند که حضرت زهرا (علیها السلام)، تحصّن کنندگان را به پذیرش انجام بیعت با ابوبکر، تشویق نموده اند(!!!) در حالی که باید گفت: در نگاه نخست، متعلق رشد در عبارت « فانصرفوا راشدین » ( = آن کاری که رشد یافتن در انجام آن نهفته است) ، گنگ و نامعلوم است؛ لذا، تعیین و تشخیص آن، تنها با استناد به « قرائن و نشانه های معتبر»، امکان پذیر می باشد.
و امّا قرائن و نشانه های معتبر در این زمینه ، عبارتند از :
نشانه اوّل
حضرت زهرا (علیها السلام) برای آن که ای سوء تفاهم در ذهن ها شکل نگیرد که ایشان ، علاوه بر دعوت تحصّن کنندگان به خروج از خانه، آنان را به انجام بیعت با ابوبکر نیز ترغیب نموده اند؛ در ادامه سخن خود می فرمایند: « فروا رایکم » ، یعنی : به دنبال خروج از خانه، مطابق با نظر و تشخیص خود عمل نمایند.
به عبارت دیگر، این عبارت بدان معناست که حضرت زهرا علیها السلام هیچ راهکاری را برای نحوه مواجه تحصِّن کنندگان با ابوبکر، ترسیم نفرموده اند؛ چه رسد به این که بخواهند آنان را به انجام کار مشخّص و معیّنی ، تشویق و ترغیب نمایند.
نشانه دوم
خروج زبیر با شمشیری کشیده و حالتی از آرایش جنگی – که در نقل های تاریخی فراوان به ثبت
رسیده است –، به وضوح به اثبات می رساند که : تحصّن کنندگان – که از حضرت زهرا علیها السلام دستور می گرفتند - ، عبارت « فانصرفوا راشدین » را به معنای « تشویق به انجام بیعت با ابوبکر » نمی دانستند و از این عبارت ، چنین معنایی را نمی فهمیدند.
بنابراین عبارت « فانصرفوا راشدین » یعنی: در حالتی که گوش به فرمان رهبر معنوی تحصّن هستید، از ادامه تحصّن دست بردارید.
به عبارت دیگر، « فانصرفوا راشدین» یعنی اگر از دستور رهبر تحصّن اطاعت نکرده و از خانه خارج نشوید، همانا بدون بصیرت عمل کرده اید؛ زیرا دوراندیشی و ژرف نگری ( شناخت و آگاهی کامل از اهداف تحصّن ) اقتضا می کند که در شرایط فعلی ( تهدید جدّی به سوزاندن خانه با ساکنین آن و احتمال وقوع یک کشتار ناجوانمردانه )، به تحصّن پایان داده و از خانه خارج شوید تا امکان انجام هرگونه عملیّات نظامی را از گروه مهاجمین ، سلب نمایید.ا
از این رو باید گفت: خروج متحصّنین از خانه حضرت فاطمه علیها السلام ، تدبیری حکیمانه برای خنثی سازی توطئه کشتار نظامی تحصّن کنندگان و راهکاری برای ادامه مبارزه سیاسی، علیه ارتجاع حاکم بود.
تدبیر و دور اندیشی حضرت زهرا علیها السلام در ماجرای هجوم اوّل، جان حضرت علی علیه السلام را از گزند خنجر پنهان کینه توزان، در امان نگاه داشت و بحرانی که می رفت تا به جنگی نابرابر و قتل عامی خونین تبدیل شود را به نفع حضرت علی علیه السلام و هواداران سیاسی ایشان، کنترل نمود.
بنابراین، لازم بود تا در ماجرای هجوم اوّل، حضرت زهرا علیها السلام، ابتکار عمل را از دست مهاجمین خارج ساخته و با تصمیمی سریع و به موقع، بحران پدید آمده را مهار نمایند.
در چنین شرایطی ، از جمله تدابیر حکیمانه برای مدیریّت بحران، صدور دستور خروج از خانه بود؛ امّا بی ترید ، به اجرا در آوردن چنین فرمانی ( خروج از خانه ) توسّط متحصّنین – که از خلافت ابوبکر خشمناک بودند -، نیازمند به استخدام عبارتی بود که آنان را از لحاظ روحی و روانی آماده اطاعت از چنین دستوری نماید و عبارت « فانصرفوا راشدین » در راستای دستیابی به چنین هدفی، صادر گردید.(2)
منابع:
(1) حدثنا محمد بن بشر نا (اخبرنا) عبيدالله بن عمر، حدثنا يزيد بن اسلم عن ابيه اسلم انه حين بويع، لابى بكر بعد رسول الله- صلى الله عليه و آله و سلم- كان على والزبير يدخلان على فاطمه بنت رسول الله- صلى الله عليه و آله و سلم- و يشاورنها و يرتجعون فى امرهم فلما يبلغ ذلك عمر بن الخطاب خرج حتى دخل على فاطمه- سلام الله عليها- فقال: يا بنت رسول الله- صلى الله عليه و آله و سلم- والله ما من احد احب الينا من ابيك و ما من احدا احب الينا بعد ابيك منك وايم الله ماذاك بما نعيى ان اجتمع هولاء النفر عندك ان آمرنهم ان يحرق عليهم البيت، قال: فلما خرج عمر جاوها فقالت: تعلمون ان عمر قد جاءنى وقد حلف بالله لئن عدتم ليحرقن عليكم والبيت وايم الله ليمضن لما حلف عليه فانصرفوا راشدين فروا رايكم و لاترجعون الى فانصرفوا عنها فلم يرجعوا اليها حتى بايعوا لابى بكر» [ كنزالعمال، ج 5، ص 651، اين روايت را منتخب كنزالعمال، ج 2، ص 174 و شرح نهج ابن ابى الحديد، ج 2، ص 45، الوافى بالوفيات، ج 17، ص 311، در شرح حال عبدالله بن عثمان بن ابوبكر و سقيفه جوهرى، ص 38، تحقيق دكتر محمد هادى امينى البته با اندك تفاوت عبارات والمصنف ابن ابى شيبه، ج 14، ص 567 و ص 568 و كتاب المغازى حديث 18891 نسخه ى 8 جلدى، ج 8، ص 572 والاستيعاب، ج 2، ص 254 و ص 255 در حاشيه الاصابه.] : محمد بن بشر مى گويد: هنگامى كه بعد از رسول خدا- صلى الله عليه و آله و سلم- با ابوبكر بيعت شد، على و زبير در خانه ى فاطمه- سلام الله عليها- دختر رسول خدا- صلى الله عليه و آله و سلم- بودند و با وى مشورت و شور مى كردند، خبر به عمر بن خطاب رسيد، آمد و داخل خانه ى فاطمه- سلام الله عليها- شد و گفت: اى دختر رسول خدا- صلى الله عليه و آله و سلم- قسم به خدا هيچ احدى محبوب تر از پدرت در نزد ما نبود و نيز هيچ احدى بعد از پدرت در نزد ما محبوب تر از تو نمى باشد و به ذات خدا قسم اين افراد كه در نزد تو جمع شده اند اگر آنها را از بيعت منع كنى و يا اينكه بيعت نكنند، به اينها (گروه مهاجم) دستور مى دهم كه خانه را با كسانى كه در آن جمع شده اند آتش بزنند. بعد راوى (كه اسلم است) گفته است: وقتى كه عمر خارج شد و رفت، فاطمه- سلام الله عليها- وارد منزل شده فرمود: مى دانيد عمر به نزد من آمد و قسم خورد اگر بيعت نكنيد و با خليفه دشمنى كنيد هر آينه خانه را با شما آتش مى زنم و به خدا قسم ياد كه آن گروه (مهاجم) به آن چه كه عمر قسم خورده است عمل مى كنند، پس برويد در حالى كه هدايت كننده هستيد و نظر و رايتان را بررسى كنيد و تصميم بگيرند، به طرف من برنگرديد، همه رفتند و ديگر برنگشتند تا اينكه با ابوبكر بيعت كردند. سایت کنسرسیوم محتوای ملی
(2) کتاب مجموعه پرسش و پاسخهای پژوهشی- علی لباف-انتشارات منیر