شبهه دوم: غصبی نبودن فدک
در جریان گرفتن فدک از حضرت زهرا علیها سلام، غصبی صورت نگرفته است زیرا طبق حديث منقول در كتب مختلف اهل سنت از پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)نقل شده كه مي‏فرمايد: «ما پيامبران ارثي از خود به يادگار نمي‏گذاريم، و آنچه از ما بماند به عنوان صدقه در راه خدا مصرف شود.»؟
پاسخ:
اين حديث از جهات مختلفى قابل نقد و بررسى است، ولى آنچه در حوصله اين مجال مى‏گنجد امور زير است:
1) اين حديث با متن قرآن سازگار نيست و طبق قواعد اصولى كه در دست داريم هر حديثى كه موافق «كتاب الله» نباشد از درجه اعتبار ساقط است و نمى‏توان به عنوان حديث پيامبر(صلی الله علیه و آله) و يا ساير معصومين (علیهم السلام) روى آن تكيه كرد.
در آيات قرآن مى‏خوانيم حضرت سليمان(علیه السلام) ازحضرت داود(علیه السلام) ارث برد، و ظاهر آيه مطلق است و اموال را نيز شامل مى‏شود و در مورد حضرت يحيى(علیه السلام) وحضرت زكريا(علیه السلام) مى‏خوانيم كه از خدا چنين تقاضا مى‏كند «فرزندى به من عنايت كن كه از من و از آل يعقوب ارث برد» مريم/ 6.

� مورد حضرت زكريا(علیه السلام) بسيارى از مفسران روى جنبه‏هاى مالى تكيه كرده‏اند(1). بعلاوه ظاهر آيات ارث در قرآن مجيد ،عام است و همه را شامل مى‏شود.
2) روايت فوق معارض با روايات ديگرى است كه نشان مى‏دهد جناب ابوبكر تصميم گرفت «فدك» را به حضرت فاطمه( سلام الله علیها) باز گرداند، ولى ديگران مانع شدند، چنانكه در «سيرة حلبى» مى‏خوانيم:
«فاطمه (علیها سلام) دختر پيامبر(صلی الله علیه و آله) نزد ابوبكر آمد در حالى كه او بر منبر بود. گفت اى ابوبكر آيا اين در كتاب خدا است كه دخترت از تو ارث ببرد و من از پدرم ارث نبرم، ابوبكر گريه كرد و اشكش جارى شد. سپس از منبر پايين آمد و نامه‏اى مبنی بر واگذارى فدك به حضرت فاطمه (علیهاسلام) نوشت، در اين حال خلیفه دوم وارد شد گفت اين چيست؟ گفت نامه‏اى نوشتم كه ميراث فاطمه (علیها سلام) را از پدرش به او واگذارم، عمر گفت اگر اين كار را بكنى از كجا هزينه نبرد با دشمنان را فراهم مى‏سازى در حالى كه عرب بر ضد تو قيام كرده است؟ سپس عمر نامه را گرفت و پاره كرد» (سيرة حلبى 361/ 3)
چگونه ممكن است نهى صريحى از پيامبر (صلی الله علیه و آله) باشد و ابوبكر به خود جرئت مخالفت را بدهد؟ و چرا عمر استناد به نيازهاى جنگى كرد و استناد به روايت پيامبر(صلی الله علیه و آله) ننمود؟
بررسى دقيق روايت فوق نشان مى‏دهد كه مسألة نهى پيامبر (صلی الله علیه و آله) مطرح نبوده، مهم در اينجا مسائل سياسى روز بوده است، و همين‏ها است كه انسان را به ياد گفتار ابن ابى الحديد دانشمند معتزلى مى‏اندازد، مى‏گويد، از استادم «على بن فارقى» پرسيدم آيا فاطمه (علیها سلام) در ادعاى خود راست مى‏گفت؟ پاسخ داد آرى گفتم پس چرا ابوبكر فدك را به او نداد، با اينكه وى را صادق و راستگو مى‏شمرد؟ استادم تبسم پر معنائى كرد و سخن لطيف و زيبائى گفت، با اينكه او عادت به مزاح و شوخى نداشت گفت «اگر امروز فدك را به ادعاى فاطمه (علیها سلام) به او مى‏داد، فردا مى‏آمد و خلافت را براى همسرش ادعا مى‏كرد و ابوبكر را از مقامش متزلزل مى‏ساخت و او نه عذرى براى بازگو كردن داشت و نه امكان موافقت» (شرح نهج‏البلاغه ابن ابى الحديد 284/ 16).
3) روايت معروفى از پيامبر (صلی الله علیه و آله)در بسيارى از كتب اهل سنت و شيعه آمده است كه «العلماء ورثة الانبياء» (2) [دانشمندان وارثان پيامبرانند] و نيز از پيبامبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل شده كه «ان الانبياء لم يورثوا ديناراً و لا درهماً» (3) [پيامبران درهم و دينارى از خود به ارث نگذاردند.]
از مجموع اين دو حديث چنين به نظر مى‏رسد كه هدف اصلى اين بوده كه روشن سازند افتخار انبياء و سرماية اصلى آنها علم و دانش بوده است، و مهمترين چيزى كه از خود به يادگار گذاشتند، برنامه هدايت بود و كسانى كه سهم بيشترى از علم و دانش را بر گرفتند، وارثان اصلى پيامبرانند، بى آنكه نظر به اموالى داشته باشد كه از آنان به يادگار باقى مى‏ماند، بعداً اين حديث نقل به معنى شده و سوء تعبير از آن گرديده و احتمالًا جملة «ما تركناه صدقه» يعنى هرچه از ما بماند بايد به عنوان صدقه در راه خدا مصرف شود، كه استنباط بعضى، از روايت بوده است به آن افزوده‏اند. (قصه هاى قرآن، حضرت آيت الله مكارم شيرازى)

منابع:
1) تفسير نمونه، ج‏13، ص 9و10 : يَرِثُنِي وَ يَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا، منظور از ارث در اينجا چيست؟ مفسران اسلامى بحث فراوانى پيرامون پاسخ سؤال فوق كرده‏اند، گروهى معتقدند” ارث” در اينجا ارث در اموال است، و گروهى آن را اشاره به مقام نبوت دانسته‏اند. بعضى نيز اين احتمال را داده‏اند كه منظور معنى جامعى است كه هر دو را شامل مى‏شود. بسيارى از دانشمندان شيعه معنى اول را انتخاب كرده‏اند در حالى كه جمعى از علماى تسنن معنى دوم را، و بعضى مانند” سيد قطب” در” فى ظلال” و” آلوسى” در” روح المعانى” معنى سوم را.
كسانى كه آن را منحصر به ارث مال دانسته‏اند به ظهور كلمه” ارث” در اين معنى استناد كرده‏اند، زيرا اين كلمه هنگامى كه مجرد از قرائن ديگر بوده باشد به معنى ارث مال است، … به علاوه از پاره‏اى از روايات استفاده مى‏شود كه در آن زمان بنى اسرائيل هدايا و نذور فراوانى براى” احبار” (علماى يهود) مى‏آوردند، و زكريا رئيس احبار بود. از اين گذشته همسر زكريا كه از دودمان سليمان بن داود بود، با توجه به وضع مالى فوق العاده سليمان و داود، اموالى را به ارث برده بود. زكريا از اين بيم داشت اين اموال به دست افراد ناصالح و فرصت طلب و زراندوز، يا فاسق و فاجر بيفتد و خود منشا فسادى در جامعه گردد، لذا از پروردگار خويش تقاضاى فرزند صالحى كرد تا بر اين اموال نظارت كند و آنها را در بهترين راه مصرف نمايد.
2) الكافي     1     32    باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء - وسائل‏الشيعة     27     78    8- باب وجوب العمل بأحاديث النبي ص و الأئمة ع المنقولة في الكتب المعتمدة و روايتها و صحتها
3)  بحارالأنوار     1     164    باب 1- فرض العلم و وجوب طلبه و الحث عليه و ثواب العالم و المتعلم …..  ص : 162 إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَاراً وَ لَا دِرْهَماً وَ لَكِنْ وَرَّثُوا الْعِلْم
4) نرم افزار پرسمان2