شورای عالی حوزه علمیه قم
مركز مديريت حوزه‌هاي علميه خواهران
مدرسه علميه معصوميه(س) دفتر تبليغات اسلامي قم
پايان نامه سطح (2) (كارشناسي)

عنوان:
جایگاه مسجد در اسلام و کارکردهای فرهنگی آن

استاد راهنما:
حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمدی میانجی

محقق:اکرم فرزانه

چكيده
خانۀ کعبه نخستین جایگاهی است که در زمین، برای عبادت مردم بنا نهاده شده است، اما باید توجه داشت که مسجد بر خلاف دیگر معابد، تنها جایگاه عبادت و نیایش دینی نبود، بلکه نهادی بود با کارکردهای متعدّدی که علاوه بر فعالیت های عبادی، به عنوان کانون هدایت و ارشاد، مرکز آموزش و سوادآموزی، پایگاه جهاد و نهضت و… نیز مورد استفاده قرار می گرفت.
پیامبر اکرم صلی الله علیه پس از ادای نماز و نیز در فرصت های دیگر، در پرتو انوار تابناک قرآن مجید و افاضات آموزندۀ خویش، جان و دل و اندیشۀ نو مسلمانان عرب را از زنگارهای فساد و تیرگی جهل و نادانی می¬زدود و به جایگاه تجلی عرفان و انوار درخشان الهی مبدّل می¬کرد.
در روزگار خلفای صدر اول نیز مساجد؛ کانون های دانش، مراکز هدایت و ارشاد و پایگاه های سیاسی بود. و بدین ترتیب در این دوره نیز مسجد فقط محلّ عبادت نبود.
و در جریان انقلاب شکوهمند اسلامی، مساجد گذشته از عملکردهای آموزشی، نقش بسیار چشمگیری را در مبارزه با رژیم ستمشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کرد.
در این نوشتار سعی بر آن است که «جایگاه مسجد در اسلام و کارکردهای فرهنگی آن» که در پنج فصل به ترتیب ذیل تنظیم گردیده است، مورد بررسی قرار گیرد.
در فصل اول، کلیات بحث مطرح شده است و در فصل دوم به جایگاه مسجد در آیات و روایات پرداخته شده و بعضی از آیات و روایاتی که در این زمینه عنوان شده اند را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
فصل سوم مربوط است به کارکردهای فرهنگی مسجد در عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه ، که  فعالیت های عبادی و آموزشی و تبلیغاتی مسجد در این دوره، مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل چهارم به کارکردهای فرهنگی مسجد در روزگار خلفای صدر اول اختصاص یافته است و فعالیت¬های فرهنگی در این دوره از قبیل عبادی، آموزشی و تبلیغاتی را مطرح کرده است.
و در آخرین فصل که فصل پنجم باشد، کارکردهای فرهنگی مسجد در دوران انقلاب اسلامی عنوان شده است و مساجد را به عنوان مهمترین و موثرترین مراکز آگاهی بخش و سنگرهای انقلاب اسلامی معرفی کرده است.