پیوند: http://www.tebyan.net
سیره تربیتى امام محمد باقر علیه السلام

تربیت فرزند یكى از مهمترین وظایف والدین و مربیان در عرصه زندگى است . تربیتبه معناى شكوفا نمودن استعدادهاى درون انسانها و هدایت غرائز نهفته آنان به سوى قله كمال و رستگارى مىباشد .
تربیت مجموعه تلاش هایى است، سنجیده و منظم براى نیل به هدفهاى مشخص و شكوفا سازى توانهاى بالقوه در تمام ابعاد وجودى انسان و به عبارت دیگر مىتوان تربیت را انتقال میراثهاى فرهنگى مطلوب و ارزشمند از نسلى به نسل دیگر دانست .
به طور كلى، مجموعه تلاشها، فرصتها، اقدامات، امكانات و برنامهها از بدو انعقاد نطفه تا واپسین دم حیات براى رشد و شكوفا سازى توانهاى بالقوه فرد به طور همه جانبه تا رسیدن به حداكثر ظرفیت را تربیت مىنامیم .
از آنجایى كه امامان معصوم شیعه بهترین شیوههاى تربیتى فرزند را فرا روى پیروان خود نهادهاند، زندگى پر افتخار آنان مىتواند به عنوان موفقترین الگوهاى تربیتى در طول تاریخ بشر مطرح شود . در این نوشتار به مناسبت اول ماه رجب، روز ولادت امام محمد باقر علیه السلام روش هاى تربیت فرزند را در سیره و سخن آن گرامى بررسى نموده و برخى نكتههاى قابل توجه را ارائه مىنماییم .
نقش تربیتى والدین
پدر و مادر به عنوان دو ركن اساسى خانواده بیشترین نقش را در تربیت فرزندان ایفا مىكنند . مادر از زمان انعقاد نطفه تا دوران نوجوانى ارتباطى تنگاتنگ با كودك دارد . خصلتها، اندیشهها، افكار و رفتار مادر بیشترین تاثیر را در ساختار شخصیتى یك نوجوان به جاى مىگذارد . مادر همانند یك معلم، مربى و الگوى گفتارى و رفتارى كودك به حساب مىآید .
او یكى از عوامل مؤثر تربیتى از نظر محیطى و وراثتى است . به این جهتبراى پرورش فرزندان سالم و صالح، باید از زمان ازدواج در اندیشه انتخاب مادر شایسته براى فرزندان بود . چرا كه از منظر حضرت باقر علیه السلام تربیت كودك از همان مرحله آغاز مىشود .
امام باقر علیه السلام در روایتى به تاثیر شیر مادر در اطفال اشاره كرده و به محمد بن مروان فرمود: «استرضع لولدك بلبن الحسان، وایاك والقباح، فان اللبن قد یعدى (1) ; براى شیر دادن به فرزندت از دایههاى خوشرو و زیبا استفاده كن و از زنان بد صورت و قبیح برحذر باش، زیرا شیر گاهى (صفات و ویژگىهاى روحى مادر را به فرزند) منتقل مىكند .»
در این گفتار امام پنجم علیه السلام از تاثیر شیر مادر در انتقال زشتىها و زیبایىهاى ظاهرى مادر به فرزند سخن به میان آورده است .
بنابراین نقش وراثتى و محیطى مادر در تربیت فرزندان نباید مورد غفلت قرار گیرد . گذشته از تاثیر مادران در نسل آینده، وجود پدر نیز به عنوان مدیر خانواده نقش به سزایى در ساختار شخصیتى كودك دارد . طبق فرموده امام باقر علیه السلام، صلاحیت و شایستگىهاى پدر از جمله خصلت هایى است كه در پرتو آن فرزندان از انحرافات و كجروىها محفوظ مىمانند . آن حضرت فرمود: «یحفظ الاطفال بصلاح آبائهم (2) ; اطفال در سایه صلاحیت و شایستگى پدرانشان [از انحرافات] مصون مىمانند .»
در حقیقت مجموعه اعمال، رفتار و گفتار پدر، در شكلگیرى شخصیت آینده كودك كار ساز خواهد بود . افزون بر این پدر به عنوان مدیر اقتصادى خانواده مىتواند با كسب در آمد صحیح و به دست آوردن روزى حلال در روحیات و صفات كودك، تاثیر قابل توجهى داشته باشد . به همین جهت امام باقر علیه السلام به پدرانى كه تلاش مىكنند سفرههاى منازل خود را با روزى حلال بیارایند مژده مىدهد كه: «آنان در روز قیامتبا سیمایى نورانى همانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهند نمود . لقى الله عزوجل یوم القیامة ووجهه مثل القمر لیلة البدر . (3) »