استاد راهنما:
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی زندیه

محقق:
زینب جهان بینی

چكيده:
موضوع امامت و جانشینی پیامبر گرامی اسلام(ص) در گذر تاریخ کلام اسلامی، مباحث پر دامنه ای را به خود اختصاص داده است و طرح مسائل مختلف پیرامون امام که از جمله مهمترین آن علم امام و عصمت امام(ع) می باشد همواره، در خور توجه دانشمندان بوده است. در مکتب تشیع امامت جزء اصول دین بوده و از نظر لزوم اعتقاد در ردیف توحید و نبوت و معاد قرار دارد و منصب امامت در امتداد وظایف خطیر رسالت پیامبر است. پس از درگذشت پیامبر(ص) امام معصوم وظایف ایشان را به عهده می گیرد و پرواضح است که قیام به چنان وظایفی علاوه بر عصمت و مصونیت از گناه و اشتباه، بدون علم وسیع و گسترده امکان پذیر نیست. علمی که اکثر دانشمندان شیعه معتقد بر فعلی بودن آن هستند بدین معنا که امام در هر زمان همه چیز را می داند. دلایل عقلی که بر این نظر اقامه شده عبارتست از نافعتر بودن آن بر اداره امت، کاملتر بودن آن در رسالت و امامت، تمامتر بودن نعمت خدا با عطای علم بالفعل به امام چون نیکوترین نحوۀ علم است، رساتر بودن علم بالفعل به دلالت بر وجود پروردگار، محفوظ بودن صاحب علم از فریب خوردن و….
همچنین آیات قرآن کریم مانند آفتابی است که از پس پردۀ جهل  ما می تابد و علم گستردۀ پیامبر و امام را برای ما روشن می کند. از جمله آیات مؤید علم غیب امام، آیات علم غیب بطور اجمال مانند آیات 26- 27سوره جن و 179 آل عمران است و از جمله آیات علم غیب تحت عنوان کلی، می توان به آیات تعلیم اسماء، آیات شهادت بر اعمال، آیات امامت باطنی و عصمت و آیات شب قدر اشاره کرد.
علاوه بر دلالت عقل و آیات قرآن کریم، روایات و احادیث فراوانی نیز وجود دارد که بطور واضح و روشن به علم پیامبر و امام(ع) از نوع فعلی تصریح کرده اند. چند طایفه از این روایات که هر طیف خود شامل گروه گسترده ای از روایات و احادیث است شامل: خزانه دار بودن امام برای علم نامحدود خدا، آگاهی آنها به آنچه در آسمان و زمین است، راسخ در علم و عالم به تأویل بودن ائمه، کانون و سرچشمه علم و کلید حکمت بودن آنها، شاهد و گواه بر اعمال مردم بودن و…. روایاتی نیز وجود دارد که ائمه خبر از آینده داده اند و یا پرده از مجهولات علمی مختلف برداشته اند که تمام این روایات و اخبار نشان دهندۀ آگاهی وسیع و احاطۀ بی نهایت و حیرت انگیز ائمه بر تمام علوم و دانشهاست.