از نظر فكري و فرهنگي عصر امام صادق علیه السلام عصر جنبش فكري و فرهنگي بود. در آن زمان شور و شوق علمي بي سابقه اي در جامعه اسلامي به وجود آمده بود و علوم مختلفي اعم از علوم اسلامي همچون: علم قرائت قرآن، علم تفسير، علم حديث، علم فقه، علم كلام، يا علوم بشري مانند: طب، فلسفه، نجوم، رياضيات و پديد آمده بود، به طوري كه هر كس يك متاع فكري داشت به بازار علم و دانش عرضه مي كرد.

بنابراين تشنگي علمي عجيبي به وجود آمده بود كه لازم بود امام به آن پاسخ گويد عواملي را كه موجب پيدايش اين جنبش علمي شده بود مي توان بدين نحو خلاصه كرد:1- آزادي و حريت فكر و عقيده در اسلام. البته عباسيان نيز در اين آزادي فكري بي تاثير نبود؛ اما ريشه اين آزادي در تعليمات اسلام بود، به طوري كه اگر هم عباسيان مي خواستند از آن جلوگيري كنند، نمي توانستند. 2- محيط آن روز اسلامي يك محيط كاملاً مذهبي بود و مردم تحت تاثير انگيزه هاي مذهبي بودند. تشويقهاي پيامبر اسلام به كسب علم، و تشويقها و دعوتهاي قرآن به علم و تعليم و تفكر و تعقل، عامل اساسي اين نهضت و شور و شوق بود3- اقوام و مللي كه اسلام را پذيرفته بودند نوعاً داراي سابقه فكري و علمي بودند و بعضاً همچون نژاد ايراني (كه از همه سابقه اي درخشانتر داشت)و مصري و سوري،از مردمان مراكز تمدن آن روز به شمار مي رفتند.اين افراد به منظور درك عميق تعليمات اسلامي،به تحقيق و جستسجو و تبادل نظر مي پرداختند4-تسامح ديني يا همزيستي مسالمت آميز با غير مسلمانان مخصوصاً همزيستي با اهل كتاب.مسلمانان،اهل را تحمل مي كردند و اين را برخلاف اصول ديني خود نمي دانستند. در آن زمان اهل كتاب، مردمي دانشمند و مطلع بودند. مسلمانان با آنان برخورد علمي داشتند و اين خود بحث و بررسي و مناظره را به دنبال داشت
http://www.askdin.com/thread294.html