چگونه کودکان را به کتاب خواندن علاقه‌مند کنيم؟
مهري رستمي‌نيا
زماني خواندن يک کتاب براي کودک خوشايند و لذت‌بخش است که موجودات خيالي داستان به پرواز درآيند، قطارها به صورت واقعي حرکت کنند و صدا بدهند و خرگوش‌ها در زير نورماه به خواب بروند. هنگامي که براي کودک خود کتاب مي‌خوانيد، فرصت پيدا مي‌کنيد تا با صداهاي موجودات و شخصيت‌هاي داستاني سخن بگوييد. تخيلي رفتار کنيد و حتي مانند يک کودک باشيد. به عبارت ديگر از شخصيت واقعي خود خارج شده و مانند شخصيت‌هاي داستاني رفتار کنيد. شما تصميم مي‌گيريد که چه‌قدر هيجان‌زده باشيد، شادي کنيد يا غمگين و حتي عصباني شويد. چه‌قدر بايد روي يک شخصيت تأکيد کنيد و چه اندازه لازم است که بر هيجان قصه بيفزاييد، به اين ترتيب، نتيجه کار منحصر به فرد خواهد بود. کودک شما حتي در سنين خيلي پايين (شيرخوارگي) که درکي از معاني واژه‌ها ندارد و تفاوت ظريف موجود بين آن‌ها را نمي‌فهمد، از شنيدن صداهاي متنوع شما و ديدن احساسات و عواطف شما لذت مي‌برد. اداي عبارت‌هاي داستان توسط شما حاوي علايم و نشانه‌هاي محرمانه است که فقط شما و فرزندتان مفهوم آن‌ها را درک مي‌کنيد.
چگونه براي کودک کتاب مي‌خوانيد؟
با صداي آهسته، با لحني گرم و دل‌نشين، با شور و حرارت يا…؟ به هر شيوه‌اي که براي کودک خود کتاب بخوانيد، مي‌توانيد بيش از پيش به او نزديک شده و از کنار يکديگر بودن لذت ببريد. وقتي که کودک از سنين پايين با کتاب‌خواني آشنا شود، همراهي شما به او کمک مي‌کند که به تدريج مهارت‌هاي فردي خود را گسترش داده و تکامل بخشد. ارزش‌مندترين دستاورد نيز علاقه‌مند شدن به کتاب است.
چه کتابي براي کودکمان بگيريم
به دنبال کتاب‌هايي بگرديد که داستان‌هاي خوب و متنوعي دارند. کتاب‌هاي مصور و کتاب‌هايي که شما نيز از مطالعه آن‌ها لذت مي‌بريد و کتاب‌هايي که با خلق‌وخوي کودک شما سازگار است. براي انتخاب کتاب، مرحله زندگي کودک خود را در نظر بگيريد و ببينيد در چه دوره تکاملي قرار دارد. نخستين دوره کودکي، دوره‌اي است که بچه‌ها مهارت‌هاي سرگرم‌کننده متعددي را فرا مي‌گيرند و با شرايط تازه‌اي روبه‌رو مي‌شوند. براي کودکان مختلف و مناسبت‌هاي گوناگون، کتاب‌هاي متنوعي موجود است. تقريباً درباره هر موضوعي کتاب وجود دارد. به دنيا آمدن فرزند دوم، نگهداري از کودک، دوست‌يابي، دوستان واقعي و غيرواقعي، به مدرسه رفتن، اخلاق‌هاي خوب، اخلاق‌هاي بد، عواطف و احساسات، همکاري کردن، به دکتر رفتن، به دندانپزشکي رفتن، تنها بودن با خواهر يا برادر خود، خوابيدن و حتي مراسم مذهبي. آيا تا به حال پس از خواندن عبارتي از يک کتاب به فکر نيفتاده‌ايد که «اين موضوع همان چيزي است که مي‌خواهم با کودکم در ميان بگذارم…»؟ خواندن کتاب کودکان، به بزرگ‌سالان (والدين) کمک مي‌کند تا بتوانند آن‌چه در ذهن خود دارند، بيان کنند؛ چيزهايي که گاه والدين نمي‌توانند براي اداي آن واژه‌اي بيابند.
کتابي را انتخاب کنيد که:
- هر دو از خواندن آن لذت مي‌بريد و به موضوع آن علاقه‌منديد.
- با خواندن آن، کودک شما دانستني‌هايي درباره جهان پيرامون خود مي‌آموزد.
ـ به شما کمک مي‌کند که آن‌چه در ذهن خود داريد، بيان کنيد.
ـ به کودک کمک مي‌کند تا احساس خوب و مثبتي از خود داشته باشد و به قابليت‌هاي تازه خود پي ببرد.
ـ به کودک کمک کند که بداند در دنياي اطراف او کودکان ديگري هم هستند که شرايط و احساسات مشابهي با او دارند.
ـ به کودک کمک کند تا مفاهيم و معاني ارزش‌ها، سنت‌ها، خانواده، جامعه و… را درک کند.
کتاب خواندن از شيرخوارگي!
ـ کودک از بدو تولد از شنيدن صداي کتاب خواندن شما لذت مي‌برد. براي او شنيدن صداي گرم و دل‌نشين شما لذت‌بخش‌ترين چيز در دنياست. تا زماني که کودک با حوصله به سخنان شما گوش مي‌دهد، کتاب‌خواني را ادامه دهيد.
ـ قبل از خواب، هنگامي که کودک با شيئي بازي مي‌کند و آن را روي زمين مي‌غلتاند، زمان مناسبي براي گوش کردن به کتاب‌خواني شماست.
ـ به کودک امکان آشنا شدن با کتاب به شيوه خودش را بدهيد. در اين سن، کودک دوست دارد اشياء را بجود، پاره کند، روي آن‌ها بنشيند يا بايستد بنابراين از کتاب‌هاي نرم، پارچه‌اي و مقاوم استفاده کنيد.
ـ از کتاب‌هايي که در هر صفحه، يک تصوير کامل و مشخص دارند، بهره ببريد.
ـ کتاب‌هايي که داستان بسيار کوتاه و درباره موضوع‌هايي آشنا و ملموس با زندگي کودک دارند، مفيد هستند.
کتاب‌هاي مناسب براي کودکان نوپا
ـ داستان‌هاي کوتاه درباره موضوع‌هاي متنوع
ـ کتاب‌هاي کارتي (هر صفحه از کتاب يک کارت جداگانه است) و داستان‌هايي که از زندگي روزمره کودک سرچشمه گرفته‌اند.
ـ کتاب‌هايي که اشعار موزون دارند و بچه‌ها مي‌توانند آن‌ها را تکرار کنند.
ـ کتاب‌هايي که مضمون واحدي دارند. به‌طور مثال درباره شکل‌هاي هندسي، رنگ‌ها يا حروف الفبا نوشته شده‌اند.
کتاب مناسب براي پيش‌دبستاني‌ها
ـ کتاب‌هايي که داستان بلند و کمي پيچيده‌تر دارند.
ـ کتاب‌هايي که اشعار موزوني دارند و درباره زندگي روزمره کودکان نوشته شده‌اند و براي گسترش دنياي آن‌ها و افزايش دانسته‌هايشان سودمندند.
ـ لطيفه، قصههاي بلند، قصههاي محلي و سنتي که ترسناک نباشند.
در پايان ذکر اين نکته ضروري است که هيچ‌گاه بيش از حد به مطالعه کتاب اصرار نکنيد چون اين امر نتيجه معکوس دارد و کودک را از کتاب گريزان مي‌سازد.*
* هفته‌نامه سلامت
