8.    تنبيهي را انتخاب کنيد که رفتار نامناسب کودک را کاهش دهد
تنبيه، هنگامي مؤثر است که بروز رفتار نامناسب را کاهش دهد؛ براي مثال، مادر علي، او را به خاطر کتک‌زدن خواهرش به اتاقش فرستاد. او در آنجا با اسباب‌بازي‌هايش مشغول بازي شد. وقتي مادر گفت که مي‌تواني از اتاق خاج شوي درحال تماشاي کارتون مورد علاقه‌اش بود. او حتي فراموش کرده بود که تنبيه شده است. به علاوه، وقتي از اتاق خارج شد، دوباره خواهرش را كتك زد تا باز به اتاقش فرستاده شود.
9.    در هنگام عصبانيت كودك را تنبيه نكنيد
تنبيه فقط در صورتي كار‌ساز است كه به منظور آگاه‌كردن كودك و خاموش‌سازي رفتار نامناسب او انجام شود؛ نه با هدف خالي‌كردن عقدة قلبي، زيرا در اين صورت كودك، خود را قرباني خشم والدين مي‌داند و تنبيه، اثر تربيتي خود را از دست خواهد داد. پس تنبيه بايد زماني انجام شود كه خشم والدين فروكش كرده است. امام‌علي (ع) نيز در اين‌باره مي‌فرمايند: «هرگز در هنگام غضب، ادب حاصل نمي‌شود.»
10.    به شخصيت کودک توهين نکنيد
همراه گرامي، هدف تنبيه، آن است که کودک از بدي دور شود. بنابراين، شخصيت انساني او نبايد مورد اهانت قرار گرفته و خورد شود. پدر و مادر هنگام تنبيه کودک‌ِ متخلف، نبايد او را سرزنش کنند، بلکه بايد کار زشت و ناپسند او را مورد سرزنش قرار دهند.
انس بن مالك مي‌گويد: ده‌سال به رسول خدا (ص) خدمت كردم، در حالي كه هشت ساله بودم و در سفر و غير آن با ايشان بودم. اگر پيامبر، مرا به كاري امر مي‌كرد و من سستي و كوتاهي مي‌كردم، مرا سرزنش نمي‌كرد و اگر كس ديگري از خانواده، مرا سرزنش مي‌كرد، او را منع مي‌کرد و مي‌فرمود: رهايش كنيد که اگر مي‌توانست انجام مي‌داد. پيامبر از كارهاي كودكان ايراد نمي‌گرفت، بلكه كار صحيح را به آن‌ها ياد مي‌داد و مي‌فرمود: اين‌گونه انجام دهيد. انس مي‌گويد: پيامبر هرگاه به كار من ايرادي داشت، مي‌فرمود: اين‌گونه انجام بده. زيرا كوتاهي ها و اشتبا‌هات كودكان و نوجوانان اغلب از سر ناتواني، جهل و بي‌تجربگي آن‌هاست. ايراد‌گرفتن و سرزنش‌كردن، نه‌تنها اين كمبودها را جبران نمي‌كند بلكه بر ابهام آن‌ها مي‌افزايد و اگر سرزنش، تکرار شود، آثار منفي بر جاي خواهد گذاشت كه در روايات، برخي آثار منفي سرزنش حتي دربارة بزرگسالان بيان شده است.
امام‌علي (ع) مي‌فرمايند: «سرزنش زياد، موجب لجاجت سرزنش شونده مي‌شود.» در روايتي ديگر از ايشان آمده است كه: «از تكرار سرزنش بپرهيز كه موجب حرص بر گناه و بي‌تاثير‌شدن سرزنش مي‌شود.»

ادامه دارد…

مجید همتی -مشاور